مجله ارگونومی

چکیده: زمینه و هدف: با توجه به نقش اساسی میز و نیمکت‌های مناسب در نشستن دانش‌آموزان با پوسچر صحیح و این که میز و نیمکت‌های غیر ارگونومیک باعث پوسچر نامناسب شده و کمردرد، گردن درد، عدم تمرکز و ناراحتی به وجود می‌آورند. این مطالعه به بررسی تطابق ابعاد آنتروپومتری دانش‌آموزان با میز و نیمکت‌های موجود در مدارس ابتدایی شهر همدان می‌پردازد. روش ‌بررسی: در این مطالعه ۶۰۰ نفر از دانش‌آموزان مدارس ابتدایی شهر همدان مورد بررسی قرار گرفتند و علاوه بر قد و وزن آن‌ها ابعاد آنتروپومتری شامل ارتفاع شانه، ارتفاع آرنج، ارتفاع زانو، ارتفاع رکبی، طول باسن- رکبی و پهنای باسن آن‌ها اندازه‌گیری شد. سپس تناسب ابعاد میز و نیمکت موجود در مدارس همدان با اندازه‎های ارگونومیک محاسبه شده، مقایسه شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که ابعاد میز و نیمکت موجود شامل ارتفاع نشستگاه، عمق نشستگاه، ارتفاع تکیه‎گاه، ارتفاع میز، ارتفاع ‌زیرمیز، عرض نشستگاه در تمامی موارد با ابعاد آنتروپومتری دانش‌آموزان تناسب ندارد. این مطالعه نشان داد که با افزایش میزان عمق نشستگاه و کاهش ارتفاع نشستگاه در میز و نیمکت‌های طرح جدید میزان تناسب این میز و نیمکت‌ها نسبت به میز و نیمکت‌های طرح قدیم بهبود نسبی یافته است. نتیجه‌گیری: ابعاد میز و نیمکت‌های موجود در مدارس ابتدایی شهر همدان برای اکثر دانش‌آموزان مناسب نیست و باعث ایجاد پوسچر نامناسب و بروز مشکلات اسکلتی-عضلانی می‌شود.

مقدمه: با توجه به اثرات زیان‌بار عدم تناسب بین ابعاد مبلمان آموزشی و ابعاد بدنی دانش‌آموزان این بررسی با هدف بررسی تناسب ابعاد مبلمان آموزشی با اندازه‌های بدنی دانش‌آموزان در شهر یزد انجام گرفته است.

مواد و روش‌ها: جامعه مورد مطالعه در این تحقیق شامل کلیه دانش‌آموزان پسر مقطع راهنمایی شهرستان یزد بود که بعد از تعیین تعداد افراد نمونه، پارامترهای ارتفاع رکبی، طول باسن رکبی، ارتفاع تکیه‌گاه آرنج، پهنای باسن، ضخامت ران و ارتفاع زیر کتفی ۳۰۷ نفر از آنها اندازه‌گیری شد. همچنین از میان مبلمان های مورد استفاده در مدارس مورد مطالعه، دو نوع صندلی دسته‌دار و دو نوع میز و نیمکت که دارای درصد فراوانی بیشتری بودند برای تجزیه و تحلیل انتخاب شد.

یافته‌ها: نتایج حاصل از مقایسات آماری نشان داد که در مبلمان نوع ۱، عرض نشستنگاه با ۷۴/۹۶ در حد قابل قبول و آزادی ران با ۱۰۰ درصد تناسب ایده آل است. در مبلمان نوع ۲ عمق برای اکثریت دانش‌آموزان مناسب بود و عرض نشستنگاه با ۴۲/۹۶ تناسب در حد قابل قبولی می‌باشد، حد آزادی ران نیز با صد درصد تناسب خوبی را به خود اختصاص داد. در مبلمان نوع ۳ فاکتوری با ضریب تناسب بالا وجود نداشته و در مبلمان نوع ۴، عرض نشستنگاه و حد آزادی ران در حد مطلوب بود.

نتیجه‌گیری: به‌طورکلی میزان تناسب ابعاد مبلمان ها با ابعاد آنتروپومتری دانش آموزان در حد مطلوب نیست.

مقدمه: میزان رضایت و بهره وری کارکنان در صنعت، متاثر از عوامل متنوع به ‌ویژه چگونگی طراحی و تناسب ایستگاه کاری با خصوصیات و ابعاد جسمانی آن‌ها می‌باشد. در این رابطه، صندلی صنعتی بواسطه تأثیر مستقیم بر تناسب بیومکانیکی و آنتروپومتریکی، نقش مهمی را در بهینه سازی تعامل فرد با محیط کاری ایفا می‌نماید. این مطالعه نیز، با هدف ارتقا جایگاه دانش و فناوری ارگونومی در فرایند طراحی این محصول، مورد اجرا قرار گرفت.

مواد و روش ­ها: پژوهش در قالب طراحی و بصورت ترکیبی تعریف شد، که در بخش کمی آن ۱۲ بعد آنتروپومتریک مرتبط با صندلی صنعتی بر روی ۹۰ شرکت‌کننده مورد سنجش قرار گرفته؛ و در بخش کیفی با رویکرد ارگونومی شناختی، ابعاد ذهنی مرتبط با طراحی این محصول مورد ارزیابی قرار گرفت.

یافته‌ها: در مجموع، تنوع وظائف و ایستگاه‌های کاری منجر به بوجود آمدن شرایط و ملزومات جسمانی مختلفی شده که کار را برای متخصصین جهت طراحی یک صندلی صنعتی با کاربرد گسترده در شرایط مختلف تا حدودی دشوار می­نماید. با این وجود، نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از موفقیت آمیز بودن جلب مشارکت کارکنان در طراحی محیط کار و رفع مشکلات موجود می‌باشد.

نتیجه ­گیری: داده‌های خام آنتروپومتری دارای توزیع نرمال بوده و بصورت توصیفی جهت تعیین ابعاد صندلی پردازش شدند. از دیدگاه شناختی نیز، تعامل بین پارامترهای شکل و نرمی تکیه‌گاه، و شیب مناسب نشیمنگاه، از جمله عوامل تعیین‌کننده میزان احساس راحتی در هنگام استفاده از صندلی صنعتی تشخیص داده شدند. 

مقدمه: ازجمله موضوعات بسیار مهم در امر ایمن‌سازی ماشین‌آلات صنعتی، نصب حفاظ‌های مناسب جهت جلوگیری از آسیب‌های ناشی از کارکرد ماشین و برخورد کارگران با آن می‌باشد. طراحی حفاظ ماشین‌آلات، موضوع مهمی در  ارگونومی و ایمنی بوده و در آنتروپومتری دست، توجه زیادی را به خود معطوف داشته است. هدف این تحقیق، استخراج ابعاد بخش‌های مختلف دست کارکنان در یک مرکز صنعتی، طراحی یک نوع حفاظ ثابت شبکه‌ای مستطیل شکل در یک ماشین صنعتی و به‌کارگیری اطلاعات حاصله در استانداردسازی حفاظ ماشین‌آلات صنعتی کشور به‌منظور پیشگیری از حوادث می‌باشد.

مواد و روش­ها: ۹۷ نفر  از کارکنان زن و مرد شاغل در یک واحد صنعتی جهت اندازه‌گیری ۱۳ بعد آنتروپومتری دست راست مورد مطالعه قرار گرفتند. سپس جهت طراحی حفاظ ثابت مناسب، برای ابعاد طولی صدک ۹۹ مردان و برای ضخامت (قطر) و پهنا، صدک ۱ زنان محاسبه گردید.

یافته‌ها: بر اساس اندازه‌های به دست آمده، حفاظ ثابت مناسب با فاصله ایمن حفاظ تا قسمت خطرناک ۶۱/۱۹۶ میلی‌متر، طول شکاف ۱۹/۱۰ میلی‌متر و عرض شکاف ۲۹/۸ میلی‌متر  طراحی گردید. مقایسه ۶ پارامتر  PIP،DIP،MCP ، DPC،  TEو WRدر این مطالعه  با استاندارد OSHA، نشان داد که پارامترهای PIP و WR کاهش و DIP، MCP و TE افزایش یافته است و DCP به علت نبود اطلاعات کافی در OSHA مقایسه نشد.

بحث و نتیجه‌گیری: طراحی حفاظ ماشین‌آلات جهت جلوگیری از حوادث صنعتی جزء لاینفک ایمنی کار می‌باشد. مقایسه پارامترهایPIP ،DIP ،MCP DPC،TE  و WR در مطالعه حاضر نشان می‌دهد که برخی پارامترها در مقایسه با استاندارد OSHA کاهش و برخی افزایش یافته است. همچنین استاندارد ۱۱۸۰۰ سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران نیاز به بازبینی دارد.

مقدمه: این بررسی با استفاده از داده های انسانی جامعه ی آماری مورد مطالعه و همچنین در نظر گرفتن داده های تن سنجی تحقیقات مشابه، به فرایند طراحی مبلمان از دیدگاه ارگونومی پرداخته تا با رعایت اصول ارگونومیکی و طراحی محصول، شکل و حالت بدن در وضعیت صحیح قرار گیرد و قسمتهایی از بدن که نیاز به تکیه‌گاه دارند، مورد حمایت قرار گیرند.

روش کار: در این تحقیق داده های آنتروپومتریکی۱۵۰ مرد و۱۱۰ زن از ساکنین استان های قزوین و زنجان در محدوده سنی ۳۵-۲۵ سال اندازه گیری گردید. سپس محاسبات لازم انجام و یک نمونه مبل نیز بر اساس ابعاد به دست آمده، جهت ارزیابی کاربران، ساخته شد.

یافته ها: با تجزیه و تحلیل ابعاد اندازه گیری شده همچنین نتایج ارائه شده در تحقیقات داخلی مشابه، با نرم افزار SPSS، و تلفیق آنها با اصول ارگونومیکی، ابعاد بهینه مبل راحتی به همراه کلیه زوایا برای بزرگسالان ایرانی محاسبه و در نهایت با ابعاد مبلمان موجود در بازار مقایسه، همچنین نظر تعدادی از کاربران اخذ گردید.

نتیجه گیری: ارتفاع و عرض نشیمنگاه و ارتفاع پشتی به ترتیب ۳۷، ۵۷ و ۶۲ سانتی متر و زاویه پشتی با سطح نشیمنگاه ۱۰۵ درجه و شیب سطح نشیمنگاه ۵ درجه پیشنهاد می گردد.

مقدمه: ابعاد آنتروپومتری پا می توانند در طراحی کفش راحت استفاده شوند. هدف این مطالعه اندازه گیری ابعاد آنتروپومتری پا در گروهی از دانشجویان بود.

روش کار: این مطالعه از نوع توصیفی بود که در آن اندازه ۲۱ بعد پای ۵۸۰ نفر مرد و زن با روش دستی اندازه‏ گیری شد. برای اندازه‏ گیری ابعاد از کالیپر دیجیتالی و متر نواری استفاده شد. ابعاد اندازه‏ گیری شده دربرگیرنده ابعاد طولی، پهنا، ارتفاع و دور‏های مهم پا بود. آماره‏های توصیفی مانند صدک‏ها، میانگین و انحراف معیار برای داده های جمع‏آوری شده محاسبه شد. برای تست و بررسی میانگین ابعاد پا در بین مردان و زنان از آزمون تی مستقل و اندازه اثر (d کوهن) استفاده شد.

یافته ها: مقادیر میانگین، انحراف معیار و صدک‏های پنجم، پنجاهم و نودوپنجم برای کل جامعه و به تفکیک جنسیت محاسبه و به شکل جداول ارائه شد. در تمامی ابعاد اندازه‏گیری شده، پای مردان بزرگتر از زنان بود. تاثیر جنسیت در ابعاد اندازه گیری شده پا متفاوت بود. میانگین تمامی ابعاد پا در بین مردان و زنان به لحاظ آماری معنی‏دار بود (۰۰۱/۰= P value). الگوی انگشتان پای ۱ و ۲ به ترتیب در ۷۸% و ۲۲% جامعه مورد مطالعه مشاهده شد.

نتیجه‏ گیری: در این مطالعه داده‏های آنتروپومتری مهم پا برای گروهی از دانشجویان جمع آوری گردید. صدک‏های ارائه شده می‏توانند در طراحی کفش مردان و زنان استفاده شوند. انجام مطالعات مشابه در کودکان به تفکیک گروه‏های سنی می‏تواند به تکمیل داده‏‏های آنتروپومتری کمک نماید.

مقدمه: مشکلات و عوارض ناشی از نامناسب بودن ابعاد میز و صندلی در تغییر شکل تن کودکان یکی از مسائل مورد توجه در سطح جهان است. هدف این مطالعه تعیین مشخصه های آنتروپومتری دانش آموزان ابتدائی در محدوده سنی ۶ تا ۱۲ سال استان مازندران و طراحی میز و صندلی ارگونومی براساس مشخصه های آنتروپومتری این دانش آموزان بود.

روش کار: در این مطالعه کاربردی به صورت مقطعی ۱۸ مشخصه آنتروپومتری تعداد ۲۳۳۶ نفر از دانش آموزان ۶-۱۲ سال در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴ مورد بررسی قرار گرفت. جهت جمع آوری داده ها از صندلی آنتروپومتری، دوربین و پایه دوربین، و نرم افزار فتوگرافیکال آنتروپومتر استفاده شد. در نهایت، ابعاد طراحی میز و صندلی ارگونومی محاسبه و طراحی شد.

یافته ها: ابعاد آنتروپومتری به صورت میانگین، حداقل، حداکثر، انحراف معیار، میانه و مقدار صدک های ۵/۲ تا ۵/۹۷ برای دانش آموزان بدست آمد. نتایج نشان داد در گروه سنی ۶ تا ۷ و ۷ تا ۸ سال (کلاس اول و دوم) جنسیت اثری بر ارتفاع رکبی نداشت اما سن بر ارتفاع رکبی تاثیر داشت (۰۰۵/۰ > P). در گروه سنی ۸ تا ۹ و ۹ تا ۱۰ سال (کلاس سوم و چهارم) و همچنین گروه سنی ۱۰ تا ۱۱ و ۱۱ تا ۱۲ سال (کلاس پنجم و ششم) مشخص شد که جنسیت و سن هر دو بر روی ارتفاع رکبی اثر داشت (۰۰۵/۰ > P).

نتیجه گیری: اداره بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE)، شرکت پالایش نفت آبادان، شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران، آبادان، ایران نتایج نشان داد با حذف اثر جنس، به ازای هر سال افزایش سن ۲/۱۶ میلیمتر ارتفاع رکبی افزایش یافت. همچنین مشخص شد که با حذف اثر سن، ارتفاع رکبی برای دختران ۳۹/۲۰ میلیمتر بیشتر از پسران افزایش یافت. یعنی تا قبل از سن بلوغ، میزان افزایش ابعاد آنتروپومتری در دختران بیشتر از پسران بود. با استفاده از ابعاد آنتروپومتری اندازه گیری شده، ابعاد میز و صندلی ارگونومی در سه سایز برای دانش آموزان طراحی گردید.

مقدمه: ۹% از کل بسته‌بندی‌های محفظه‌ای موجود را بسته‌بندی شیشه‌ای دهان پهن تشکیل می‌دهد. حال آن که برخی مصرف‌کنندگان برای باز کردن درب شیشه‌ها، با مشکل مواجه می‌شوند. هدف تحقیق حاضر بررسی نیروهای وارده بر درب بسته‌بندی دهان پهن از طرف مصرف‌کننده و همچنین یافتن ارتباط بین گشتاور اعمالی با ویژگی‌های آنتروپومتری و فیزیولوژیکی افراد می‌باشد. بنابراین، طراحی و بسته بندی شیشه‌های دهان پهن می‌تواند بر اساس حداقل گشتاور قابل اعمال توسط گروه مصرف کنندگان انجام شود.

روش کار: در مقاله حاضر ابتدا با ساخت یک دستگاه اندازه‌گیری نیرو، متشکل از حسگرهای FSR به بررسی توزیع نیرو در کف و انگشتان دست پرداخته شد. دستگاه شامل ۱۹ حسگر می‌باشد، ۱۴ عدد از آن‌ها روی انگشتان و ۵ عدد بر کف دست نصب می‌شوند. هر حسگر از طریق ۲ سیم به درایور و سپس از طریق رابط USB به رایانه متصل می‌شود. از یک شیشه پر به وزن ۱۱۰۰ گرم و با قطر خارجی   mm ۵۸ استفاده و مقادیر نیروی اعمالی برای ۱۰ پسر و ۱۰ دختر دانشجو ثبت گردید. سپس با استفاده از نرم‌افزار Minitab۱۷ یک رابطه ریاضی بین گشتاور اعمالی به درپوش و ویژگی‌های آنتروپومتری و فیزیولوژیکی افراد به دست آمد.

یافته‌ها: با مقایسه نتایج بدست آمده، مشخص گردید که تمرکز نیروها هنگام بازکردن درب بسته‌بندی دهان پهن بر روی انگشت اشاره می‌باشد. محاسبه گشتاور از طریق روابط ریاضی با استفاده از مقادیر نیروی اندازه گیری شده نشان داد که بیشینه گشتاور اعمالی مردان Nm ۶۳/۱۰ و برای زنان Nm ۶۶/۷ است. مطابق آزمون آماری F برای گشتاور (متغیرپاسخ) در سطح معنی‌داری ۰۵/۰، مقدار p-value برای گروه مردان و زنان به ترتیب ۰۱۱/۰ و ۰۰۸/۰ به دست آمد، که می‌توان نتیجه گرفت مشاهدات صورت گرفته از لحاظ آماری، معنادار بوده است.

نتیجه‌گیری: بررسی‌های آماری مشخص کرد که ابعاد دست و نیروی عضلانی بیشترین سهم را در اعمال نیرو دارا هستند. به علاوه نتایج مشخص کرد که برای شیشه مورد نظر، شرایط بسته‌بندی باید طوری تنظیم شود که برای مصرف‌کنندگان با کمترین توان فیزیکی (دراین تحقیق گشتاوری معادل Nm ۱۱/۵) قابل باز شدن باشد.

زمینه و هدف: استفاده از ویژگی‌های آنتروپومتریکی در طراحی ارگونومیک ایستگاه‌های کاری در پیشگیری و کاهش ناراحتی‌های اسکلتی-عضلانی در محیط‌های اداری مفید است. هدف مطالعه حاضر تعیین ابعاد آنتروپومتری کارکنان اداره گاز استان هرمزگان به‌ منظور طراحی میز کار و صندلی برای کار با رایانه بر مبنای متغیرهای آنتروپومتری بوده است.
روش­ کار: در مطالعه توصیفی- تحلیلی حاضر که در سال ۱۳۹۸ انجام شد، به‌ منظور اندازه‌گیری ۳۶ متغیر آنتروپومتری، ۱۲۱ کارمند شرکت گاز استان هرمزگان به‌ صورت خوشه‌ای تصادفی انتخاب ‌شدند. پس از اندازه‌گیری با معیارهای طراحی ارگونومی مشخصات ابعادی میز کار و صندلی اداری طراحی ‌شد.
یافته‌ها: شرکت‌کنندگان پژوهش ۸۰.۲ درصد مرد و ۱۹.۸ درصد زن با میانگین سنی ۳۵.۱۱ و انحراف معیار ۶.۶ در محدوده سنی ۲۵ تا ۵۹ سال بودند. میانگین و انحراف معیار ارتفاع قد اندازه‌گیری‌شده به‌ترتیب ۱۷۰.۷ و ۸.۰۶ سانتی‌متر به دست ‌آمده است. نتایج آنتروپومتری به تفکیک جنسیت و صدک‌ها در جدول‌ها آمده و ویژگی‌های ابعادی صندلی و میز کار اداری بر مبنای داده‌های به‌دست‌آمده طراحی‌ شده است.
نتیجه گیری: جدول‌های آنتروپومتری ارائه‌شده، در مطالعات و طراحی‌های بعدی کاربرد دارد. همچنین مشخصات ابعادی تجهیزات ارائه‌شده راهنمای کاربردی برای طراحی و ساخت محیط کار اداری است.