آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره 7، شماره 1 - ( فصلنامه تخصصی انجمن ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی ایران 1398 )
جلد 7 شماره 1 صفحات 27-20 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mazloumi A, Hajizadeh L, Feyzi V. Development and Validation of Ergonomics Elderly House Risk Factors Checklist and Assessment Elderly Functional Ability Checklist. Iran J Ergon 2019; 7 (1) :20-27
URL: http://journal.iehfs.ir/article-1-581-fa.html
URL: http://journal.iehfs.ir/article-1-581-fa.html
مظلومی عادل، حاجی زاده لیلا، فیضی وفا. طراحی و اعتبار‌بخشی سیاهه ریسک فاکتورهای ارگونومیکی موجود در منازل سالمندان و سیاهه ارزیابی توانایی عملکردی سالمندان. مجله ارگونومی. 1398; 7 (1) :20-27
عادل مظلومی1 
، لیلا حاجی زاده* 2، وفا فیضی3
، لیلا حاجی زاده* 2، وفا فیضی3
1- دانشیار، گروه بهداشت حرفه‌ای، دانشکده بهداشت،دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
2- کارشناس ارشد ارگونومی، گروه بهداشت حرفه‌ای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران ، hajizadehleila@ymail.com
3- کارشناس ارشد بهداشت حرفه‌ای، گروه بهداشت حرفه‌ای، مرکز بهداشت سقز، دانشگاه علوم پزشکی کردستان، سنندج، ایران
2- کارشناس ارشد ارگونومی، گروه بهداشت حرفه‌ای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران ، hajizadehleila@ymail.com
3- کارشناس ارشد بهداشت حرفه‌ای، گروه بهداشت حرفه‌ای، مرکز بهداشت سقز، دانشگاه علوم پزشکی کردستان، سنندج، ایران
متن کامل [PDF 331 kb]
(11520 دریافت)
| چکیده (HTML) (8378 مشاهده)
سالمندی یکی از مراحل اجتناب‌ناپذیر زندگی با الزامات خاص این دوره در انسان است ]۱[. بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO) به افراد با سن ۶۰ سال و بالاتر سالمند گفته می‌شود ]۲[. امروزه سالمندی پدیده‌ای مهم در جهان است که این امر به دلیل افزایش جمعیت سالمندان جهان است ]3[. جمعیت سالمندان دنیا در پایان سال 2016 حدود 639میلیون نفر بود. این در حالی است که بر اساس پیش‌بینی‌ها تعداد سالمندان در سال 2025 به حدود یک‌میلیارد و صد‌میلیون نفر خواهد رسید ]4[. همچنین بر اساس آمار و اطلاعات موجود جمعیت سالمندان ایران در سال 1395 حدود 720هزار نفر بود که حدود 10/8 درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دادند ]5[.
مهم‌ترین ویژگی دوران کهنسالی زوال توانایی جسمی، روانی و آغاز دوران ناتوانی است. به‌طوری‌که به موازات افزایش سن متوسط جامعه و گسترش سالمندی در جوامع مشکلات و ناتوانی‌های متعددی از جمله کاهش قوه بینایی، شنوایی، حافظه، کاهش قدرت بدنی، نیروی چنگش، بی‌تعادلی در راه رفتن و احتمال ضربه دیدن در اثر افتادن در سالمندان به وجود می‌آید ]6[. در اثر این مشکلات توانایی‌های سالمندان محدود و به وابستگی آنها به دیگران در انجام امور شخصی و روزانه منجر می‌شود. همچنین سالمند را به استفاده از خدمات و مراقبت‌های سالمندی، مراقبت در منزل و بستری شدن مجبور می‌کند که این مسئله به پیری زودرس در سالمندان، مبتلا به بیماری‌های مزمن وناتوانی‌های جسمی، منجر می‌شود. از طرفی نیاز این سالمندان به مراقبت‌های بیشتر و طولانی‌تر بیشتر می‌شود ]۷[. در ارتباط با نگهداری و مراقبت از سالمندان، با توجه به دگرگونی‌های روانی و جسمانی آنها و این‌که مجبور هستند بیشتر ساعات روز در خانه باشند، لازم است محیط مسکونی برای زندگی آنان با دقت و جزییات بیشتری طراحی شود. در همین راستا کسب اطلاعات آناتومیکی ابعاد بدنی سالمندان، توانایی عملکردی، محدودیت‌های حرکتی، ویژگی‌های فیزیولوژیکی و سایکولوژیکی و ... برای طراحی ارگونومیکی محیط کار و زندگی آنها اهمیت بسیار دارد ]۸[.
در محیط‌های زندگی سالمندان به‌ویژه در کشورهای آسیایی هیچ‌گونه بهسازی و تناسبی بین شرایط جسمانی و فیزیکی آنها از نظر ارگونومیکی صورت نگرفته است ]9[ و همین امر به بروز ناراحتی و ناتوانایی‌های سالمندان منجر می‌شود.
زمین خوردن و سقوط سالمندان یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین مشکلات دوران سالمندی است و تکرار آن عواقب و عوارض جسمانی، روانی و مالی دارد که با توجه به هزینه‌های بالا و تحمیلی آن باید به این مسئله اهمیت داده شود ]10[. به‌طوری‌که بر اساس بررسی Nour و همکاران (۲۰۰۸) مهم‌ترین و شایع‌ترین علل وقوع حوادث در سالمندان در بازدید از منازل آنها کوچک بودن فضا، ناهموار بودن و لغزندگی کف، و کمبود نور است ]11[. Nabavi و همکاران (2015) میزان سقوط در سالمندان را بالا گزارش داده‌اند و این امر را در ارتباط معنی‌دار با شرایط محیطی و ارگونومیکی (مثل: وضعیت پله‌ها و نرده‌ها، وضعیت پوشش کف، وضعیت حمام، وضعیت سرویس بهداشتی و وضعیت روشنایی) می‌دانند ]10[. در پژوهشی دیگر Jamebozorgi و همکاران (2013) شکستگی‌های مربوط به سقوط سالمندان را در ارتباط با فاکتورها و اختلالات اسکلتی ـ عضلانی و قلبی ـ‌عروقی، فعالیت بدنی پایین و نادیده گرفتن اصول ایمنی ذکر کرده‌اند ]12[.
با توجه به مطالب ذکر‌شده ارزیابی خانه‌های مسکونی سالمندان و شناسایی ریسک فاکتورهای ارگونومیکی برای تطابق محیط زندگی و کاری افراد با توانایی‌ها و محدودیت‌های سالمندان و همچنین ارتقای فرصت‌ها برای بهینه‌سازی عملکرد، کاهش ریسک‌ها و جلوگیری از آسیب، ناراحتی و بیماری ضروری است. شناسایی کردن همه فاکتورهای مؤثر بر میزان ناتوانی‌های سالمندان و ارزیابی نهایی آنها مستلزم استفاده از ابزاری دقیق و جامع از جمله سیاهه‌ها و پرسشنامه‌ها در این زمینه است. به‌رغم این‌که بررسی‌های زیادی در ارتباط با ناتوانی‌های سالمندان و شناسایی عوامل مؤثر بر آنها در کشور انجام شده، اما تاکنون ابزاری جامع در تعیین و شناسایی ریسک فاکتورهای ارگونومیکی منازل سالمندان طراحی نشده است. در همین راستا هدف این پژوهش انجام روایی و پایایی سیاهه طراحی‌شده محقق‌ساخته برای شناسایی ریسک فاکتورهای ارگونومیکی منازل سالمندان و همچنین سیاهه ارزیابی توانایی عملکردی سالمندان است.
این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است که برای روایی و پایایی سیاهه محقق‌ساخته در ارزیابی ارگونومیکی منازل سالمندان انجام شد. از افراد بالای ۶۰ سال که توانایی انجام کارهای روزمره خود را داشتند و از لحاظ بینایی، شنوایی و عملکرد جسمانی در سطح نسبتاً خوبی بودند به عنوان معیار ورود به پژوهش استفاده شد. هدف از انتخاب این معیارها توانایی افراد برای شرکت در پژوهش و همکاری با پژوهشگران بود. افرادی که این ویژگی‌ها را نداشتند از جامعه آماری حذف شدند. طراحی سیاهه در دو فاز و با مراجعه حضوری به ۲۰ خانه سالمند بالای ۶۰ سال شهرستان لار، که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، انجام گرفت.
فاز نخست
قبل از جمع آوری داده‌ها با انجام پژوهش‌های لازم و جست‌و‌جو در سایت‌های علمی معتبر و بررسی‌های گسترده اسناد، مقالات و سیاهه‌های مرتبط به زبان فارسی و لاتین در ارتباط با ارگونومی سالمندان همه ریسک فاکتورهای ارگونومیکی با رویکرد آسیب جسمانی افراد سالمند شناسایی و یادداشت شد. سپس برای بررسی آیتم‌های یادداشت‌شده با هماهنگی و رضایت کامل افراد به منازل سالمندان مراجعه شد. مشاهده بخش‌های مختلف منازل سالمندان و مصاحبه نیمه‌ساختاری با آنها توسط پژهشگر انجام شد. به این صورت که پژوهشگر به اتاق نشیمن، آشپزخانه، سرویس بهداشتی، اتاق خواب، راه‌پله، راهرو، حیاط و انباری مراجعه و همه ریسک فاکتورهای موجود را مشاهده کرد. همچنین برای اعتبار بخشی به داده‌های پژوهش سؤالاتی در مورد تعداد، نوع حوادث و علل احتمالی این حوادث در هر بخش از خانه‌های سالمندان برای اضافه کردن ریسک فاکتورهای جدید به این سیاهه طبق نظر سالمندان مطرح کرد. همچنین در ارتباط با توانایی عملکردی سالمندان نیز از سیاهه‌ای مناسب در این خصوص استفاده شد که مراحل روایی و پایایی آن در ادامه آورده شده است.
فاز دوم
پس از جمع‌آوری داده‌های پژوهش روایی و پایایی آنها به صورت محتوایی انجام شد. از نظر متخصصان روایی محتوایی در مورد میزان هماهنگی ابزار اندازه‌گیری و هدف پژوهش استفاده و برای این منظور دو روش کیفی و کمی در نظر گرفته شد. در بررسی کیفی محتوا پژوهشگر از متخصصان خواست بازخورد لازم را در ارتباط با ابزار ارائه دهند که بر اساس آن موارد اصلاح شد. برای بررسی روایی محتوایی به شکل کمی از دو ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI ) استفاده شد. CVI از طریق جمع امتیازات موافق برای هر آیتم، که امتیاز مرتبط اما نیاز به بازبینی و کاملا مرتبط را کسب کرده‌اند، تقسیم بر تعداد کل متخصصان محاسبه شد.
برای تعیین CVR از متخصصان درخواست شد تا هر آیتم را بر اساس طیف سه قسمتی: 1. ضروری است؛ 2. مفید است، ولی ضروری نیست؛ 3. ضروری نیست، بررسی کنند. سپس پاسخ‌ها مطابق با فرمول زیر محاسبه شد:
طبق جدول 2 برای هر تعداد از متخصصان حداقلی از مقدار روایی مشخص شده است. این پژوهش ۹ متخصص داشت و حداقل روایی 0/78 در نظر گرفته شد. بنابراین همه آیتم‌های کمتر از 0/87 از پژوهش حذف شد. همچنین در انجام پایایی با وارد کردن داده‌های به‌دست‌آمده درSPSS نسخه 23 و انجام آزمون آماری برای بررسی ارتباط بین پاسخ‌های دفعه اول و دوم اگر P بیشتر از 0/05 بود داده‌ها از پژوهش حذف شد. در این پژوهش فرم روایی محتوایی تنظیم شد که طیفی از درجات مرتبط بودن، ضروری بودن، لازم بودن، ساده بودن و واضح بودن داشت که ۹ متخصص و استاد دانشگاه در این حوزه آن را تکمیل کردند. همچنین با فرستادن فرم سیاهه به آنها برای کمک به اصلاح مشکلات گرامری، نگارشی و شکل ظاهری سیاهه برای روایی صوری استفاده شد.
تعیین پایایی
برای پایایی سیاهه ساخته شده از اجرای دوباره آزمون یا روش باز‌آزمایی، با ارائه یک آزمون بیش از یک بار در یک گروه آزمودنی تحت شرایط یکسان، استفاده شد. به این منظور ۲۰ خانه به صورت تصادفی انتخاب و پس از آگاه سازی کامل سالمندان و جلب رضایت کامل آنها به منازلشان مراجعه شد. انتخاب منازل با آگاهی از این‌که افراد توانایی انجام کارهای روزمره خود را دارند و از بینایی و شنوایی نسبتاً خوبی برخوردارند، انجام شد. در نهایت پژوهشگر سیاهه‌ها را تکمیل کرد و بعد از گذشت 2 هفته آزمون در شرایط مشابه با شرایط قبل و توسط همان افراد تکرار شد. داده‌های به دست آمده با ورود به نرم افزارSPSS نسخه 23 در دو سطح آمار توصیفی و تحلیلی همچون ضریب اسپیرمن با سطح معنی‌داری 0/05<P تجزیه‌و‌تحلیل شد.
در این بخش با استفاده از سیاهه self-assessment tool (HSSAT) safetyHome ریسک فاکتورهای موجود در منازل سالمندان شناسایی و نتایج حاصل از روایی و پایایی هر آیتم به دست آمد. این نتایج در جدول 1 آمده است.
همچنین برای طراحی سیاهه توانایی عملکردی، پس از مصاحبه با افراد سالمند، توانایی عملکردی افراد به دو حیطه فعالیت‌های روزمره زندگی (BADL) و فعالیت‌های ابزاری زندگی (IADL) تقسیم و به شیوه سیاهه ریسک فاکتورهای ارگونومی منازل اعتبارسنجی شد که نتایج آن در جدول ۲ آمده است.
یکی از ویژگی‌های مهم هر آزمونی اعتبار و روایی آن است. تعیین روایی و پایایی ابزار جمع‌آوری اطلاعات در پژوهش‌های ارگونومی، برای اجرای ارزیابی سلامتی، بسیار مهم است [13]. این پژوهش برای طراحی و اعتبار‌بخشی سیاهه ریسک فاکتورهای ارگونومیکی در منازل سالمندان و سیاهه ارزیابی توانایی عملکردی سالمندان انجام شده است. سیاهه ریسک فاکتورهای ارگونومیک منازل با الهام از سیاهه safety self-assessment tool (HSSAT) Home و همچنین سیاهه توانایی عملکردی در استفاده از ابزار افراد طراحی و اعتبارسنجی شد ]14[.
در این پژوهش برای اعتبار‌بخشی به نتایج و تهیه سیاهه‌ای جامع مواردی که سطح روایی پایینی داشتند حذف شدند که می‌توان به ارتفاع آینه روشویی در سرویس بهداشتی، وسیع بودن ابعاد حیاط، ناکافی بودن فضای حرکتی در آشپزخانه و همچنین گشودن در با استفاده از زنگ معمولی اشاره کرد. لازم به ذکر است که ریسک فاکتورهای شناخته‌شده در بسیاری از موارد همسو با پژوهش‌های پیشین است؛ به‌طوری‌که Câmara و همکاران (2010) نیز در پژوهشی که با هدف آنالیز کردن ارگونمیکی منازل سالمندان (حمام و آشپزخانه) انجام داده‌اند، نتایج مشابهی را گزارش کرده‌اند ]15[.
پایایی درجه‌ای از ثبات نتایج طی زمان و قابلیت تکرار آن‌هاست. سنجش پایایی علاوه بر روش معمول آلفای کرونباخ با روش‌های دیگر نیز قابل اندازه‌گیری است. در‌حالی‌که روایی درجه‌ای از صحت نتایج است و ابعاد گوناگونی دارد. لذا ارائه نتایج و آمار دقیق و قابل اعتماد توسط پژوهشگران می‌تواند در‌نتیجه استفاده از سنجش‌های پایا و قابل‌اعتماد به دست آید ]16[.
در ارتباط با ارگونومی سالمندان ابزارهای زیادی در زمینه‌های مختلف ارائه شده است که می‌توان به ابزار پیش‌بینی‌کننده سقوط در سالمندان (STRATIFY) Milisen و همکاران (2007) و نیز پرسشنامه پژوهشگر‌ساخته Jafarian و همکاران (2013)، که با هدف سقوط سالمندان در منازل و عوامل مرتبط با آن در شهر بابل انجام شد، اشاره کرد [17، 2]. در اکثر پژوهش‌های انجام‌شده از ابزاری که به‌طور جامع فهرست کامل ریسک فاکتورهای ارگونومیکی منازل سالمندان و فاکتورهای مؤثر بر توانایی عملکردی افراد را شناسایی کند، استفاده نشده است. بنابراین در این پژوهش سعی شد ابزار ارائه‌شده از لحـاظ روایی و پایایی و همچنین کامل و جامع بودن در سطح بالا و مناسبی باشد تا بتوان از آن در پژوهش‌های آتی استفاده کرد.
با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، شناسایی، تعیین سیاهه‌ای کامل از ریسک فاکتورهای ارگونومیکی و همچنین فاکتورهای تأثیر‌گذار بر توانایی عملکردی سالمندان پیشنهاد می‌شود توجه به نیازهای سالمندان در طراحی محیط و ابزار متناسب با محدودیت‌ها و توانایی‌های آنها صورت گیرد. این امر می‌تواند در حل مشکلات و ارتقای کیفیت زندگی آنها و همچنین جلوگیری از آسیب‌ها بسیار مهم باشد.
پژوهشگران مطالعه بر خود لازم می‌دانند که از همه سالمندان شرکت‌کننده در بررسی که کمال همکاری را داشتند و همچنین از افرادی که ما را در این امر یاری رسانده‌اند، مراتب سپاس و قدردانی را به جا آورند.
بین نویسندگان هیچ‌گونه تعارضی در منافع وجود ندارد.
متن کامل: (1826 مشاهده)
مقدمه
سالمندی یکی از مراحل اجتناب‌ناپذیر زندگی با الزامات خاص این دوره در انسان است ]۱[. بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO) به افراد با سن ۶۰ سال و بالاتر سالمند گفته می‌شود ]۲[. امروزه سالمندی پدیده‌ای مهم در جهان است که این امر به دلیل افزایش جمعیت سالمندان جهان است ]3[. جمعیت سالمندان دنیا در پایان سال 2016 حدود 639میلیون نفر بود. این در حالی است که بر اساس پیش‌بینی‌ها تعداد سالمندان در سال 2025 به حدود یک‌میلیارد و صد‌میلیون نفر خواهد رسید ]4[. همچنین بر اساس آمار و اطلاعات موجود جمعیت سالمندان ایران در سال 1395 حدود 720هزار نفر بود که حدود 10/8 درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دادند ]5[.
مهم‌ترین ویژگی دوران کهنسالی زوال توانایی جسمی، روانی و آغاز دوران ناتوانی است. به‌طوری‌که به موازات افزایش سن متوسط جامعه و گسترش سالمندی در جوامع مشکلات و ناتوانی‌های متعددی از جمله کاهش قوه بینایی، شنوایی، حافظه، کاهش قدرت بدنی، نیروی چنگش، بی‌تعادلی در راه رفتن و احتمال ضربه دیدن در اثر افتادن در سالمندان به وجود می‌آید ]6[. در اثر این مشکلات توانایی‌های سالمندان محدود و به وابستگی آنها به دیگران در انجام امور شخصی و روزانه منجر می‌شود. همچنین سالمند را به استفاده از خدمات و مراقبت‌های سالمندی، مراقبت در منزل و بستری شدن مجبور می‌کند که این مسئله به پیری زودرس در سالمندان، مبتلا به بیماری‌های مزمن وناتوانی‌های جسمی، منجر می‌شود. از طرفی نیاز این سالمندان به مراقبت‌های بیشتر و طولانی‌تر بیشتر می‌شود ]۷[. در ارتباط با نگهداری و مراقبت از سالمندان، با توجه به دگرگونی‌های روانی و جسمانی آنها و این‌که مجبور هستند بیشتر ساعات روز در خانه باشند، لازم است محیط مسکونی برای زندگی آنان با دقت و جزییات بیشتری طراحی شود. در همین راستا کسب اطلاعات آناتومیکی ابعاد بدنی سالمندان، توانایی عملکردی، محدودیت‌های حرکتی، ویژگی‌های فیزیولوژیکی و سایکولوژیکی و ... برای طراحی ارگونومیکی محیط کار و زندگی آنها اهمیت بسیار دارد ]۸[.
در محیط‌های زندگی سالمندان به‌ویژه در کشورهای آسیایی هیچ‌گونه بهسازی و تناسبی بین شرایط جسمانی و فیزیکی آنها از نظر ارگونومیکی صورت نگرفته است ]9[ و همین امر به بروز ناراحتی و ناتوانایی‌های سالمندان منجر می‌شود.
زمین خوردن و سقوط سالمندان یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین مشکلات دوران سالمندی است و تکرار آن عواقب و عوارض جسمانی، روانی و مالی دارد که با توجه به هزینه‌های بالا و تحمیلی آن باید به این مسئله اهمیت داده شود ]10[. به‌طوری‌که بر اساس بررسی Nour و همکاران (۲۰۰۸) مهم‌ترین و شایع‌ترین علل وقوع حوادث در سالمندان در بازدید از منازل آنها کوچک بودن فضا، ناهموار بودن و لغزندگی کف، و کمبود نور است ]11[. Nabavi و همکاران (2015) میزان سقوط در سالمندان را بالا گزارش داده‌اند و این امر را در ارتباط معنی‌دار با شرایط محیطی و ارگونومیکی (مثل: وضعیت پله‌ها و نرده‌ها، وضعیت پوشش کف، وضعیت حمام، وضعیت سرویس بهداشتی و وضعیت روشنایی) می‌دانند ]10[. در پژوهشی دیگر Jamebozorgi و همکاران (2013) شکستگی‌های مربوط به سقوط سالمندان را در ارتباط با فاکتورها و اختلالات اسکلتی ـ عضلانی و قلبی ـ‌عروقی، فعالیت بدنی پایین و نادیده گرفتن اصول ایمنی ذکر کرده‌اند ]12[.
با توجه به مطالب ذکر‌شده ارزیابی خانه‌های مسکونی سالمندان و شناسایی ریسک فاکتورهای ارگونومیکی برای تطابق محیط زندگی و کاری افراد با توانایی‌ها و محدودیت‌های سالمندان و همچنین ارتقای فرصت‌ها برای بهینه‌سازی عملکرد، کاهش ریسک‌ها و جلوگیری از آسیب، ناراحتی و بیماری ضروری است. شناسایی کردن همه فاکتورهای مؤثر بر میزان ناتوانی‌های سالمندان و ارزیابی نهایی آنها مستلزم استفاده از ابزاری دقیق و جامع از جمله سیاهه‌ها و پرسشنامه‌ها در این زمینه است. به‌رغم این‌که بررسی‌های زیادی در ارتباط با ناتوانی‌های سالمندان و شناسایی عوامل مؤثر بر آنها در کشور انجام شده، اما تاکنون ابزاری جامع در تعیین و شناسایی ریسک فاکتورهای ارگونومیکی منازل سالمندان طراحی نشده است. در همین راستا هدف این پژوهش انجام روایی و پایایی سیاهه طراحی‌شده محقق‌ساخته برای شناسایی ریسک فاکتورهای ارگونومیکی منازل سالمندان و همچنین سیاهه ارزیابی توانایی عملکردی سالمندان است.
روش بررسی
این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است که برای روایی و پایایی سیاهه محقق‌ساخته در ارزیابی ارگونومیکی منازل سالمندان انجام شد. از افراد بالای ۶۰ سال که توانایی انجام کارهای روزمره خود را داشتند و از لحاظ بینایی، شنوایی و عملکرد جسمانی در سطح نسبتاً خوبی بودند به عنوان معیار ورود به پژوهش استفاده شد. هدف از انتخاب این معیارها توانایی افراد برای شرکت در پژوهش و همکاری با پژوهشگران بود. افرادی که این ویژگی‌ها را نداشتند از جامعه آماری حذف شدند. طراحی سیاهه در دو فاز و با مراجعه حضوری به ۲۰ خانه سالمند بالای ۶۰ سال شهرستان لار، که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، انجام گرفت.
فاز نخست
قبل از جمع آوری داده‌ها با انجام پژوهش‌های لازم و جست‌و‌جو در سایت‌های علمی معتبر و بررسی‌های گسترده اسناد، مقالات و سیاهه‌های مرتبط به زبان فارسی و لاتین در ارتباط با ارگونومی سالمندان همه ریسک فاکتورهای ارگونومیکی با رویکرد آسیب جسمانی افراد سالمند شناسایی و یادداشت شد. سپس برای بررسی آیتم‌های یادداشت‌شده با هماهنگی و رضایت کامل افراد به منازل سالمندان مراجعه شد. مشاهده بخش‌های مختلف منازل سالمندان و مصاحبه نیمه‌ساختاری با آنها توسط پژهشگر انجام شد. به این صورت که پژوهشگر به اتاق نشیمن، آشپزخانه، سرویس بهداشتی، اتاق خواب، راه‌پله، راهرو، حیاط و انباری مراجعه و همه ریسک فاکتورهای موجود را مشاهده کرد. همچنین برای اعتبار بخشی به داده‌های پژوهش سؤالاتی در مورد تعداد، نوع حوادث و علل احتمالی این حوادث در هر بخش از خانه‌های سالمندان برای اضافه کردن ریسک فاکتورهای جدید به این سیاهه طبق نظر سالمندان مطرح کرد. همچنین در ارتباط با توانایی عملکردی سالمندان نیز از سیاهه‌ای مناسب در این خصوص استفاده شد که مراحل روایی و پایایی آن در ادامه آورده شده است.
فاز دوم
پس از جمع‌آوری داده‌های پژوهش روایی و پایایی آنها به صورت محتوایی انجام شد. از نظر متخصصان روایی محتوایی در مورد میزان هماهنگی ابزار اندازه‌گیری و هدف پژوهش استفاده و برای این منظور دو روش کیفی و کمی در نظر گرفته شد. در بررسی کیفی محتوا پژوهشگر از متخصصان خواست بازخورد لازم را در ارتباط با ابزار ارائه دهند که بر اساس آن موارد اصلاح شد. برای بررسی روایی محتوایی به شکل کمی از دو ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI ) استفاده شد. CVI از طریق جمع امتیازات موافق برای هر آیتم، که امتیاز مرتبط اما نیاز به بازبینی و کاملا مرتبط را کسب کرده‌اند، تقسیم بر تعداد کل متخصصان محاسبه شد.
تعیین پایایی
برای پایایی سیاهه ساخته شده از اجرای دوباره آزمون یا روش باز‌آزمایی، با ارائه یک آزمون بیش از یک بار در یک گروه آزمودنی تحت شرایط یکسان، استفاده شد. به این منظور ۲۰ خانه به صورت تصادفی انتخاب و پس از آگاه سازی کامل سالمندان و جلب رضایت کامل آنها به منازلشان مراجعه شد. انتخاب منازل با آگاهی از این‌که افراد توانایی انجام کارهای روزمره خود را دارند و از بینایی و شنوایی نسبتاً خوبی برخوردارند، انجام شد. در نهایت پژوهشگر سیاهه‌ها را تکمیل کرد و بعد از گذشت 2 هفته آزمون در شرایط مشابه با شرایط قبل و توسط همان افراد تکرار شد. داده‌های به دست آمده با ورود به نرم افزارSPSS نسخه 23 در دو سطح آمار توصیفی و تحلیلی همچون ضریب اسپیرمن با سطح معنی‌داری 0/05<P تجزیه‌و‌تحلیل شد.
یافته ها
در این بخش با استفاده از سیاهه self-assessment tool (HSSAT) safetyHome ریسک فاکتورهای موجود در منازل سالمندان شناسایی و نتایج حاصل از روایی و پایایی هر آیتم به دست آمد. این نتایج در جدول 1 آمده است.
جدول ۱. نتایج حاصل از روایی و پایایی سیاهه ریسک فاکتورهای ارگونومیک منازل سالمندان
همچنین برای طراحی سیاهه توانایی عملکردی، پس از مصاحبه با افراد سالمند، توانایی عملکردی افراد به دو حیطه فعالیت‌های روزمره زندگی (BADL) و فعالیت‌های ابزاری زندگی (IADL) تقسیم و به شیوه سیاهه ریسک فاکتورهای ارگونومی منازل اعتبارسنجی شد که نتایج آن در جدول ۲ آمده است.
جدول ۲. نتایج حاصل از روایی و پایایی توانایی عملکردی سالمندان (IADL و BADL)
با توجه به جدول 1 در این پژوهش ارتفاع آینه روشویی و سینک روشویی در سرویس بهداشتی، وسیع بودن ابعاد حیاط و ابعاد نامتناسب در که مربوط به سیاهه ریسک فاکتورهای ارگونومی منازل سالمندان هستند، و امتیاز کمتر از ۷۸/۰ را به دست آوردند، از پژوهش حذف شدند. با توجه به جدول 2 گشودن در با استفاده از زنگ معمولی که مربوط به سیاهه توانایی عملکردی سالمندان در انجام کارهای روزمره است، و امتیاز کمتر از ۷۸/۰ را به دست آورده، از پژوهش حذف شد.
بحث
یکی از ویژگی‌های مهم هر آزمونی اعتبار و روایی آن است. تعیین روایی و پایایی ابزار جمع‌آوری اطلاعات در پژوهش‌های ارگونومی، برای اجرای ارزیابی سلامتی، بسیار مهم است [13]. این پژوهش برای طراحی و اعتبار‌بخشی سیاهه ریسک فاکتورهای ارگونومیکی در منازل سالمندان و سیاهه ارزیابی توانایی عملکردی سالمندان انجام شده است. سیاهه ریسک فاکتورهای ارگونومیک منازل با الهام از سیاهه safety self-assessment tool (HSSAT) Home و همچنین سیاهه توانایی عملکردی در استفاده از ابزار افراد طراحی و اعتبارسنجی شد ]14[.
در این پژوهش برای اعتبار‌بخشی به نتایج و تهیه سیاهه‌ای جامع مواردی که سطح روایی پایینی داشتند حذف شدند که می‌توان به ارتفاع آینه روشویی در سرویس بهداشتی، وسیع بودن ابعاد حیاط، ناکافی بودن فضای حرکتی در آشپزخانه و همچنین گشودن در با استفاده از زنگ معمولی اشاره کرد. لازم به ذکر است که ریسک فاکتورهای شناخته‌شده در بسیاری از موارد همسو با پژوهش‌های پیشین است؛ به‌طوری‌که Câmara و همکاران (2010) نیز در پژوهشی که با هدف آنالیز کردن ارگونمیکی منازل سالمندان (حمام و آشپزخانه) انجام داده‌اند، نتایج مشابهی را گزارش کرده‌اند ]15[.
پایایی درجه‌ای از ثبات نتایج طی زمان و قابلیت تکرار آن‌هاست. سنجش پایایی علاوه بر روش معمول آلفای کرونباخ با روش‌های دیگر نیز قابل اندازه‌گیری است. در‌حالی‌که روایی درجه‌ای از صحت نتایج است و ابعاد گوناگونی دارد. لذا ارائه نتایج و آمار دقیق و قابل اعتماد توسط پژوهشگران می‌تواند در‌نتیجه استفاده از سنجش‌های پایا و قابل‌اعتماد به دست آید ]16[.
در ارتباط با ارگونومی سالمندان ابزارهای زیادی در زمینه‌های مختلف ارائه شده است که می‌توان به ابزار پیش‌بینی‌کننده سقوط در سالمندان (STRATIFY) Milisen و همکاران (2007) و نیز پرسشنامه پژوهشگر‌ساخته Jafarian و همکاران (2013)، که با هدف سقوط سالمندان در منازل و عوامل مرتبط با آن در شهر بابل انجام شد، اشاره کرد [17، 2]. در اکثر پژوهش‌های انجام‌شده از ابزاری که به‌طور جامع فهرست کامل ریسک فاکتورهای ارگونومیکی منازل سالمندان و فاکتورهای مؤثر بر توانایی عملکردی افراد را شناسایی کند، استفاده نشده است. بنابراین در این پژوهش سعی شد ابزار ارائه‌شده از لحـاظ روایی و پایایی و همچنین کامل و جامع بودن در سطح بالا و مناسبی باشد تا بتوان از آن در پژوهش‌های آتی استفاده کرد.
نتیجه گیری
با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، شناسایی، تعیین سیاهه‌ای کامل از ریسک فاکتورهای ارگونومیکی و همچنین فاکتورهای تأثیر‌گذار بر توانایی عملکردی سالمندان پیشنهاد می‌شود توجه به نیازهای سالمندان در طراحی محیط و ابزار متناسب با محدودیت‌ها و توانایی‌های آنها صورت گیرد. این امر می‌تواند در حل مشکلات و ارتقای کیفیت زندگی آنها و همچنین جلوگیری از آسیب‌ها بسیار مهم باشد.
سپاسگزاری
پژوهشگران مطالعه بر خود لازم می‌دانند که از همه سالمندان شرکت‌کننده در بررسی که کمال همکاری را داشتند و همچنین از افرادی که ما را در این امر یاری رسانده‌اند، مراتب سپاس و قدردانی را به جا آورند.
تعارض در منافع
بین نویسندگان هیچ‌گونه تعارضی در منافع وجود ندارد.
نوع مطالعه: مروری |
موضوع مقاله:
سایر موارد
دریافت: 1397/8/11 | پذیرش: 1398/5/23 | انتشار الکترونیک: 1398/5/23
دریافت: 1397/8/11 | پذیرش: 1398/5/23 | انتشار الکترونیک: 1398/5/23
فهرست منابع
1. Alipour F SH, Foruzan A, Biglariyen A, Jalilian A. Investigation on quality of life in elderly people. Journal of elderly. 2008; 10(9):82-75. [Google Scholar]
2. Jafarian AS, Zabihi A, Aziznejad RP, Hosseini SR, Bijani A. Fall at home and its related factors among the elderly in Babol City Iran. 2013; 15 (5):95-101. [Article] [Google Scholar]
3. Sohrabi MB, Zolfaghari P, Mahdizade F, Aghayan SM, Ghasemian-Aghmashhadi M, Shariati Z, Khosravi A. Evaluation and comparison of cognitive state and depression in elderly admitted in sanitarium with elderly sited in personal home. Knowledge & health. 2008 Jan 1;3(2):27-31. [Article] [Google Scholar]
4. Khodaveisi M, Faal Araghi Nejad A, Omidi A, Esmaili Vardanjani A, Tapak L. Comparing the structural standards of nursing homes in Markazi Province, Iran with international standards. Iranian Journal of Ageing. 2018 Oct 15;13(3):362-71. [DOI:10.32598/sija.13.3.362]
5. Taghdisi MH, Doshmangir P, Dehdari T, Doshmangir L. Influencing Factors on Healthy Lifestyle From Viewpoint of Ederly People: Qualitative Study. Iranian Journal of Ageing. 2013 Jan 15;7(4):47-58. [Google Scholar]
6. Feyzi V, Hasheminejad N, Jafari Roodbandi AS. Relationship between visual, hearing and memory disabilities and hand grip strength and the systems usability available to the elderly living in nursing homes in Kerman, Iran. Iranian Journal of Ageing. 2017 Mar 15;11(4):484-93. [DOI:10.21859/sija-1104484]
7. Mazloomy MS, Soltani T, Morowatisharifabad MA, Fallahzadeh H. Activities of daily living and prevalence of chronic diseases among elderly people in Yazd. 2014; 13 (3):42-53. [Google Scholar]
8. Kelly PL, Kroemer KH. Anthropometry of the elderly: status and recommendations. Human factors. 1990 Oct;32(5):571-95. [DOI:10.1177/001872089003200506] [PMID]
9. Sharifah N, Nobaya A. Planning for Aging in place: towards an ergonomically designed home environment for elder Malaysia. In8th international conference of Asian planning School Association 2005. [Google Scholar]
10. Nabavi SH, Hatami ST, Norouzi F, Gerivani Z, Hatami SE, Monadi Ziarat H, Delbari A. Prevalence of fall and its related factors among older people in bojnurd in 2015. Iranian Journal of Ageing. 2016 Oct 15;11(3):466-73. [DOI:10.21859/sija-1103466]
11. Nour AS, Dadgari A, Ahmad N, Dadvar L. Safety and ergonomics in home bourd elderly adults: an application of person environment fit theory in Malaysia. 2008; 2(4).46-52. [Google Scholar]
12. Jamebozorgi AA, Kavoosi A, Shafiee Z, Kahlaee AH, Raei M. Investigation of the prevalent fall-related risk factors of fractures in elderly referred to Tehran hospitals. Medical journal of the Islamic Republic of Iran. 2013 Feb;27(1):23. [PMID] [PMCID]
13. Annett J. A note on the validity and reliability of ergonomics methods. 2002; 3(2): 228-232. [DOI:10.1080/14639220210124067]
14. Horowitz BP, Almonte T, Vasil A. Use of the Home Safety Self-Assessment Tool (HSSAT) within community health education to improve home safety. Occupational therapy in health care. 2016 Oct 1;30(4):356-72. [DOI:10.1080/07380577.2016.1191695] [PMID]
15. Câmara JJ, de Castro Engler RI, DE Oliveira Fonseca PR. Analysis and ergonomics of houses for elderly people. Periodicum biologorum. 2010 Mar 31;112(1):47-50. [Google Scholar]
16. Mohammadbeigi A, Mohammadsalehi N, Aligol M. Validity and reliability of the instruments and types of measurments in health applied researches. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences. 2015 Mar 15;13(12):1153-70. [Article] [Google Scholar]
17. Milisen K, Staelens N, Schwendimann R, De Paepe L, Verhaeghe J, Braes T, Boonen S, Pelemans W, Kressig RW, Dejaeger E. Fall prediction in inpatients by bedside nurses using the St. Thomas's Risk Assessment Tool in Falling Elderly Inpatients (STRATIFY) instrument: a multicenter study. Journal of the American Geriatrics Society. 2007 May;55(5):725-33. [DOI:10.1111/j.1532-5415.2007.01151.x] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
