مجله ارگونومی

---

Normal ۰ false false false EN-US X-NONE AR-SA MicrosoftInternetExplorer۴

مقدمه: خستگی ذهنی عبارت است از خسته شدن جسم یا روح که می‌تواند بر اثر استرس، کار زیاد، مصرف زیاد دارو و یا بیماری جسمی یا روحی ایجاد شود. خستگی از عوامل کاهنده بهره‌وری و نیز بروز حوادث است. بنابراین، اندازه‌گیری آن اهمیت دارد. این مطالعه با هدف تعیین میزان همخوانی اندازه‌گیری خستگی ذهنی بر اساس نتایج مقیاس خوداظهاری VAS و دستگاه فلیکرفیوژن انجام گرفته است.

مواد و روش­ها:  یک مطالعه مقطعی روی ۳۰ نفر از دانشجویان انجام شد. پس از آنکه شرکت‌کنندگان وظایف فکری را (حل تمرینات ریاضی و پاسخ‌دهی به پرسشنامه MMPI انجام دادند، خستگی ذهنی آنها با استفاده از مقیاس خوداظهاری VAS و دستگاه فلیکرفیوژن اندازه‌گیری و نتایج آن به‌وسیله آزمون تی‌زوجی و ضریب همبستگی اسپیرمن (سطح معنی داری کمتر از۰۵/۰) در نرم افزار SPSS V۱۱,۵  آنالیز شد.

یافته­ ها: نتایج اندازه‌گیری با هر دو روش مقیاس خوداظهاری VAS و دستگاه فلیکرفیوژن نشان داد، خستگی ذهنی پس از انجام هر یک از وظایف فکری نام‌برده افزایش معنی‌دار می‌یابد. اما نتایج دو روش با یکدیگر همخوانی ندارند.

نتیجه ­گیری: با توجه به اینکه مقیاس خوداظهاری VAS یک روش ذهنی (سابجکتیو) است، به‌نظر می‌رسد عدم‌همخوانی دو روش، بیشتر مربوط به ناکارآمدی این مقیاس باشد. بنابراین پیشنهاد می‌شود بررسی مجدد با روش‌های دقیق‌تر مانند الکتروآنسفالوگرام صورت گیرد.

---

زمینه وهدف: نوبت‌کاری پدیده‌ای اجتماعی است که می‌تواند اثرات نامطلوبی بر زندگی انسان داشته باشد. با توجه به الزام نظام نوبتی کار در بیمارستان‌‌ها، مطالعه حاضر با هدف تعیین وضعیت سلامت کارکنان نوبت‌کار بیمارستان انجام شده است. روش بررسی: این مطالعه به‌صورت مقطعی در یکی از بیمارستان‌های واقع در شهرستان رزن انجام شد. حجم نمونه برابر ۱۲۰ نفر شامل کلیه کارکنان نوبت‌کار اعم از درمانی، اداری، خدماتی بوده است. ابزار گردآوری داده‌‌ها نیز در این مطالعه پرسشنامه SOS بوده است. تجزیه و تحلیل داده‌‌ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گرفته است. یافته‌ها: نتایج مطالعه نشان داد که ۳/۹۸درصد مشکلات مربوط به اثرات نوبت‌کاری بر زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی و ۹/۸۴درصد مربوط به اختلالات اسکلتی- ماهیچه‌ای می‌باشد. رضایت از برنامه چرخش نوبت‌کاری با متغیرهای انتخاب داوطلبانه نوبت‌کاری، شکل چرخش در نوبت‌کاری، اثرات نامطلوب نوبت‌کاری بر زندگی فردی، اثرات نامطلوب بر زندگی خانوادگی ارتباط معنی‌دار نشان داد (۰۵/۰p<). در عوض متغیرهای شیوع بی‌خوابی، اثرات نامطلوب بر زندگی اجتماعی و مشکلات اجتماعی رابطه معنادار نشان نداد. بحث و نتیجه‌گیری: با وجود نارضایتی‌های نسبت به نوبت‌کاری و علاوه بر آن تحمیل شیفت‌های کاری به افراد بهتر است انتخاب افراد به‌صورت داوطلبانه در نظام نوبت‌کاری صورت گیرد.

---

مقدمه: خستگی رانندگان عاملی مؤثر بر بروز حوادث ترافیکی است. در اکثر جوامع، آمدوشد گروه چشمگیری از افراد با استفاده از اتوبوس‌های درون‌شهری صورت می‌گیرد؛ بنابراین خستگی رانندگان این اتوبوس‌ها نه‌تنها می‌تواند موجب فرسودگی شغلی آنها شود، بلکه ممکن است با تأثیر بر بروز حادثه افراد عادی جامعه را در معرض خطر قرار دهد. تاکنون روش‌هایی گوناگون برای سنجش خستگی ذهنی مطرح شده است. کاربرد پرسشنامه، نسبت به دیگر روش‌ها سریع‌تر بوده و دسترسی به آن در محیط اجرایی آسان‌تر است. هدف این مطالعه طراحی پرسشنامه خستگی ذهنی برای رانندگان اتوبوس درون‌شهری است.

مواد و روش­ها: برای اجرای مطالعه، ابتدا با استفاده از معیارهای پژوهش کیفی (مصاحبه با پرسش‌های نیمه ساختاریافته و پرسش‌های جستجوگر؛ و نیز توجه به دستیابی به اشباع داده‌ها) با رانندگان اتوبوس‌های درون‌شهری مصاحبه شد تا ویژگی‌های خستگی ذهنی در این شغل از زبان خود آنها مشخص گردد. پس از مصاحبه با ۳۰ نفر، داده‌ها به اشباع رسید و نمونه‌گیری متوقف شد. آنالیز مصاحبه‌ها موجب دستیابی به درون‌مایه‌ها (themes) شد که با جمع‌بندی آنها فهرست اولیه‌ای از گویه‌ها (items) به دست آمد. سپس، ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامه با بهره‌گیری از معیارهای روایی محتوا و همسانی درونی مورد بررسی قرارگرفت. روایی محتوا بر اساس رویه لوشی انجام شد. بر پایه این رویه، گویه‌هایی که شاخص CVR آنها حداقل ۹۹/۰ و شاخص CVI آنها حداقل ۷۵/۰ به دست آید، از نظر روایی محتوا پذیرفتنی‌اند. برای تعیین سازگاری درونی، پرسشنامه نهایی توسط ۲۰۰ نفر تکمیل شد و داده‌ها در نرم‌افزار SPSS۱۶ برای تعیین میزان پایایی (آلفای کرونباخ) با معیار پذیرش ۷/۰ آنالیز شد.

یافته‌ها: در مصاحبه با ۳۰ تن از رانندگان، فهرست اولیه‌ای با ۲۶ گویه تهیه شد. در این میان، مقدار شاخص CVR‌ در نُه گویه کمتر از ۹۹/۰ بود که موجب حذف آن‌ها گردید و گویه‌های پرسشنامه به ۱۷ مورد رسید. گویه‌ها همگی از سادگی، وضوح و ارتباط کافی (۷۵/۰CVI=) برخوردار بودند. میزان آلفای کرونباخ ۸۷/۰ به دست آمد و نشان داد که پرسشنامه نهایی از پایایی درونی برخوردار می‌باشد.

نتیجه‌گیری: می‌توان از این پرسشنامه که از نظر روایی و پایایی تأیید شده، برای ارزیابی خستگی رانندگان اتوبوس درون‌شهری استفاده کرد.