آرزو سماک امانی، محمد امین موعودی، مرتضی مهدوی، فریبا قائم پناه،
دوره ۹، شماره ۳ - ( ۹-۱۴۰۰ )
چکیده
زمینه و هدف: برای بسیاری از کارمندان، دانش آموزان، دانشجویان و مشاغل «پشت میز نشین»، اکثر کار روزانه با نشستن بر روی صندلی و معمولا همراه با میز انجام میشود. این درحالی است که مطالعات بسیار زیادی، نشستن طولانی مدت را با بیماریهای اسکلتی-عضلانی و قلبیعروقی و ... مرتبط میدانند. هدف پژوهش حاضر طراحی ابزاری است که به کمک آن پوسچر کاری نشستهی افراد به ایستاده و نشسته تغییر پیدا کند.
روش کار: ابعاد مورد نیاز برای طراحی مبدل میز، از دادههای آنتروپومتری موجود جامعه ایرانی با محدوده سنی ۱۹- ۶ و ۶۰-۲۰ سال برای دو جنس مذکر و مونث ایرانی با استفاده از ۴ پارامتر آنتروپومتری ارتفاع آرنج نشسته، ارتفاع چشم نشسته، ارتفاع آرنج ایستاده و ارتفاع چشم ایستاده به دست آمد. این مقادیر برای به دست آوردن تفاوت سطح کاری مورد نیاز دست در حالت ایستاده و نشسته (جایگاه صفحهکلید) و تفاوت سطح کاری مورد نیاز چشم در حالت ایستاده و نشسته (جایگاه نمایشگر) به کار برده شد. به دلیل قابلیت تغییر ارتفاع این ابزار، صدکهای ۵ خانمها و ۹۵ آقایان استفاده شد تا بازهی تغییرات مورد نیاز به دست بیاید.
یافتهها: مبدل میز به دو بخش (۱)جایگاه صفحه نمایش و (۲) جایگاه ماوس و صفحهکلید تقسیم شد. تفاوت ارتفاع این دو سطح ۱۲ سانتیمتر بدست آمد. حداکثر ارتفاع مبدلمیز (محدوده قابلیت تنظیم) برای هردوگروه سنی با توجه به تغییرات ارتفاع آرنج نشسته و ایستاده ۶۸ سانتیمتر بدست آمد. پهنا و عمق میز ۹۰ در ۵۰ سانتیمتر تعیین شد، و جایگاه صفحه کلید و ماوس با پهنایی به اندازهی میز و عمق ۲۰ سانتیمتر جایگاه کافی و راحت برای کاربران ایجاد میکنند.
بحث: پیشبینی میشود با استفاده از این مبدلمیز و تغییر پوسچر افراد از حالت تماماً نشسته به حالتی متناوب بین دو پوسچر ایستاده و نشسته، از میزان مشکلات اسکلتی-عضلانی، قلبی-عروقی، دیابت و سرطان کاسته شود.
لاله نظری، آزاده شاهچراغی، ایرج اعتصام،
دوره ۹، شماره ۳ - ( ۹-۱۴۰۰ )
چکیده
زمینه و هدف: رضایت شغلی و ارتقای کارایی کارکنان به دلیل ارتباط مستقیم با عوامل فردی و محیطی، از مهمترین مباحث در بهینهسازی محیط صنعتی میباشد. از آنجایی که اهرم اصلی کاهش یا افزایش بهرهوری، منابع انسانی است، یکی از مسایلی که مدیران پیشرو را در دهههای آینده درگیر خود خواهد ساخت، تلاش برای افزایش بهرهوری کارکنان است. با توجه به واگذاری برخی از امور محیطهای کار به بخش خصوصی و عدم نظارت بهداشتی کافی، در مواردی شاهد افزایش این نابسامانی در کشور نیز هستیم. محیط فیزیکی مصنوع، به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر سلامت روانی اثر میگذارد و بدین معناست که محیط فیزیکی مثل محل سکونت و محل کار از مهمترین مکانها برای زندگی انسان است و برخی از اثرات روانشناختی آن ناشناخته مانده است. هدف از این تحقیق تبیین مدل بهینه سازی رابطه کارگر و محیط صنعتی از طریق معیارهای معماری است. تحقیق حاضر یک تحقیق کاربردی از نوع اکتشافی است.
روش کار: در این تحقیق از طریق مصاحبه به جمع آوری نظرات پرداخته شد. سپس با استفاده از روش گراندد تئوری و کدگذاری باز، محوری و انتخابی مدل مورد نظر توسعه داده شد. در ادامه با استفاده از بارهای عاملی در تحلیل عاملی تاییدی به بررسی اعتبار گویه ها با نرم افزار LISREL پرداخته شد.
یافتهها: نشان داد شاخصهایی همچون ارگونومی محیطی و فیزیکی، کنتراست بصری فضا، روانشناسی محیط، تفکیک عملی فضا، توجه به عامل صدا و رنگ در این میان تأثیرگذار هستند.
نتیجه گیری: آسایش روانشناختی جنبه اجتنابناپذیری در مطالعات رضایت کاربر است. این یافتهها به طراحان، معماران، برنامهریزان و مدیران تسهیلات کمک میکند تا اصول طراحی محیط کار را توسعه دهند.
مرتضی مهدوی، آرزو سماک امانی، محمد امین موعودی، هادی اصغری،
دوره ۱۰، شماره ۲ - ( ۷-۱۴۰۱ )
چکیده
اهداف: تأمین ایمنی نیروهای انسانی در صنایع، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و کفش ایمنی یکی از رایجترین تجهیزات حفاظت فردی میباشد که وظیفهی حفاظت از پا در برابر خطرات بالقوه را دارد. هدف از این مطالعه، ارزیابی ناراحتی و کاربردپذیری کفش ایمنی در صنایع مختلف استان مازندران جهت یافتن خلأهای موجود در طراحی و بهبود طراحی کفشهای ایمنی میباشد.
روش کار: این مطالعه از نوع مقطعی بوده و در سال ۱۴۰۰ انجام گردیده است. کارکنان ۱۱ شرکت صنعتی مختلف که از ۷ ویژند کفش ایمنی استفاده میکردند، در این پژوهش وارد شدند و به دو پرسشنامهی محقق ساخته (Local Perceived Discomfort) LPD (ناراحتی و رضایت کلی) و (Safety Footwear Usability Questionnaire) SFUQ (کاربردپذیری) پاسخ دادند. آنالیز دادهها با آزمونهای آماری میانگین، انحراف استاندارد، ضریب همبستگی رتبهای Spearman، ضریب همبستگی Pearson و آزمون ANOVA انجام گردید.
یافتهها: ۲۲۶ نفر مرد با میانگین سنی ۷/۴ ± ۳۶/۳۳ سال در این مطالعه وارد شدند. بیشترین ناراحتی و ضعیفترین کاربردپذیری، کفش ویژند G (۳/۳ و ۳/۹۹) و کمترین ناراحتی و قویترین کاربردپذیری، کفش ویژند A (۱/۲ و ۵/۳۵) از سوی شرکتکنندگان اعلام گردید. در مجموع بیشترین رضایت از ویژند A و کمترین رضایت از ویژند G بیان شد.
نتیجهگیری: یافتههای این پژوهش نشان داد که مشکل عمده در راحتی و کاربردپذیری، احتمالاً وابسته به قالب کفش میباشد، چون سازندگان کفشهای ایمنی، قالبها را از خارج از کشور وارد مینمایند که متناسب با مشخصههای آنتروپومتری پای کاربران ایرانی نمیباشد.
سولماز تابع افشار، سحر طوفان، آرش ثقفی اصل،
دوره ۱۰، شماره ۲ - ( ۷-۱۴۰۱ )
چکیده
اهداف: بیتردید افراد سهم قابل توجهی از وقت خود را در محیطهای کاری سپری میکنند. عوامل متعددی بر سلامت و رفاه کارکنان تأثیر میگذارد. هدف این پژوهش، شناسایی مشکلات معماری محیط، از طریق بررسی علائم سندرم ساختمان بیمار و رتبهبندی پارامترهای متأثر از پنج عامل فیزیکی (آسایش حرارتی، سر و صدا، روشنایی، چیدمان- ارگونومی و دکوراسیون) بود.
روش کار: مطالعهی توصیفی- تحلیلی حاضر در تابستان سال ۱۴۰۰ انجام شد. جامعهی آماری شامل ۵۲ نفر از کارکنان ساختمان نظام مهندسی ارومیه بودند که بر اساس جدول مورگان، حجم نمونهای به تعداد ۴۶ نفر، به روش تصادفی انتخاب گردید. دادههای لازم از طریق پرسشنامه جمعآوری شد و با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و آزمون Friedman، تجزیه و تحلیل شدند.
یافتهها: با در نظر گرفتن میانگین رتبهها، علائم خستگی (۴/۴۷)، درد عضلانی (۵/۴۷)، سردرد (۵/۴۷) و استرس زیاد (۶/۱۴) و تمرکز ضعیف (۷/۴۵)، در کنار برخی از پارامترهای تعریف شده برای هر کدام از عوامل، از جمله ازدحام زیاد و فقدان حریم گفتاری (۷۸/۱۲ درصد)؛ سر و صدای مکالمه افراد (۶۲/۹۳ درصد)؛ دمای نامناسب محیطکار در زمستان (۵۸/۵۹ درصد) و تابستان (۴۹/۹۱ درصد)، جانمایی نامناسب کاربریها و عدم اختصاص فضای کافی برای افراد و تجهیزات (۴۹/۹۱ درصد)؛ مهمترین نقش را داشتند.
نتیجهگیری: نتایج نشان داد که طراحی ناکارآمد محیط و عدم رعایت اصول ارگونومی در نتیجهی بازسازیهای غیراصولی بدون توجه به ماهیت کار و نیازمندیهای آن، جانمایی نامناسب کاربریها، تراکم غیراستاندارد کارکنان در یک محیط غیرمنعطف، فقدان حریم گفتاری و ازدحام از مهمترین دلایل بروز علائم شناسایی شدند.
نرگس ادبی، حسن صبوری مقدم، عباس بخشیپور،
دوره ۱۰، شماره ۳ - ( ۱۰-۱۴۰۱ )
چکیده
اهداف: عوامل انسانی در طراحی و توسعهی محصولات، از اهمیت بالایی برخوردار است. استخراج خواستههای پنهان کاربران، نیازمند مطالعهی همهی جوانب رفتاری آنها، از جمله حالات هیجانی در تعامل با محصولات در تمام مراحل انجام کار است. هدف این پژوهش، کاربست تلفیقی روش واکاوی وظیفه و اندازهگیری ابعاد هیجانی، برای تعیین حالات هیجانی کاربران در مراحل مختلف انجام کار و استخراج معیارهای رضایت کاربران میباشد.
روش کار: این پژوهش، جهتگیری کاربردی دارد و با رویکردی توصیفی/ اکتشافی، کاربری دو ابزار روزمره را، مورد بررسی قرار داده است. ۲۰ نفر از کاربران، برای شرکت در آزمون و مصاحبه به شیوهی غیراحتمالی انتخاب شدند. آزمودنیها فعالیت مورد آزمون را توسط هر ابزار، انجام دادند و مراحل انجام کار فیلمبرداری شد. پس از انجام کار، پرسشنامهی خودارزیابی هیجانی توسط آزمودنیها تکمیل شد و سپس با کاربران در مورد تجربهی کاربری ابزارها، مصاحبه صورت گرفت. برای ارزیابی نتایج پرسشنامه و مقایسهی میانگینها از آزمون پارامتری t استفاده شد.
یافتهها: یافتههای پرسشنامهی هیجانی نشان داد که حالات هیجانی افراد در مراحل مختلف انجام کار با یکدیگر تفاوت معنیدار دارند. میزان هیجانات تعیین شده در مراحل مختلف انجام کار نشاندهندهی نکات ضعف و قدرت محصولات مورد آزمون بود. با تجزیه و تحلیل فیلمها، مصاحبهها و نظرسنجیها، خواستههای کاربران استخراج و دستهبندی شدند.
نتیجهگیری: بهرهگیری از این روش میتواند جزئیات دقیقی از قابلیتهای کاربری ابزارهای مختلف و نیازهای کاربران، را آشکار سازد که میتواند به عنوان ابزار مناسبی برای طراحان و پژوهشگران در زمینهی تجربهی کاربری مورد استفاده واقع شود.
مهسا نیکنژاد، علی فرجی،
دوره ۱۰، شماره ۳ - ( ۱۰-۱۴۰۱ )
چکیده
اهداف: هوای سالم هوایی عاری از هرگونه آلایندهای اعم از بوها، گازهای مضر، ریزگردها و ویروسها به ویژه کرونا است که توسط دستگاه تصفیه تهیه میگردد. یکی از معضلات کلان شهرها، نداشتن هوای سالم است که از مهمترین نیازهای بشر میباشد. هدف از انجام این مطالعه، طراحی دستگاه تصفیه هوای خانگی نوین با ویژگیهای تعاملی و ارگونومیک بود.
روش کار: هدف و ماهیت این پژوهش به ترتیب کاربردی و کیفی- توصیفی بود. از روش پیمایشی برای جمعآوری دادهها استفاده نمودیم. مهمترین ابزار آن به صورت میدانی، پرسشنامهی کلامی- تصویری محقق ساخته بوده که از واکاوی از گروه دلفی بهره برده است. روش طراحی به صورت کاربرد طراحینامه مبتنی بر روش طراحی تعامل و کاربرمحوری و به کارگیری تحلیل سلسلهمراتبی به منظور ارزیابی، شکل گرفته است.
یافتهها: دستاورد این پژوهش دستگاه تصفیه هوای خانگی نوین با ویژگیهای تعاملی و ارگونومیک و با نشان نیک است. از یکسو سهولت استفاده و تسریع در عملیات تصفیه با مساحت بیشتر نسبت به دستگاههای موجود از طریق صافیهای مختلف را محقق میسازد و از سوی دیگر اقتصادی و بهینه طراحی شده است. دارای تنظیم خودکار و دستی سرعت فن و کنترل از راه دور بوده، قابلیت استفاده به صورت ایستاده و دیواری را داشته و دوستدار محیطزیست میباشد.
نتیجهگیری: با به ارمغان آوردن کارآمدی، کارآیی، ایمنی/ راحتی، مطلوبیت، قابلیت یادگیری و یادآوری آسان به عنوان عناصر کاربردپذیری، ویژگیهایی همچون قابلیت رؤیت، بازخورد، محدودیتها، سازگاری و فراخوانی را به عنوان اهداف طراحی تعامل ارائه داد و یک تجربهی مطلوب کاربری را به نمایش گذاشت.
محمد امین موعودی، آرزو سماک امانی، محمد تقیپور،
دوره ۱۱، شماره ۲ - ( ۶-۱۴۰۲ )
چکیده
اهداف: امروزه، بهسبب استفاده از فناوریهای مدرن در محیط کار، کارکنان بهسمت تحرک کمتر و نشستن بیشتر پیش رفتهاند و عوارض ناشی از کار استاتیک و پوسچر ثابت سبب اختلالات متعدد، از جمله اسکلتیعضلانی شده است. این پژوهش به ارزیابی راحتی و کاربردپذیری مبدل میز نشستهایستادهی ارگونومی با هدف پیشگیری از عوارض ناشی از نشستن دائم در شاغلان میپردازد.
روش کار: تعداد ۳۰ نفر از کارکنان و اعضای هئیتعلمی دانشگاه بهصورت داوطلبانه، با رضایت و آگاهی، وارد این پژوهش شدند. پس از ارائهی توضیحات لازم، دو پرسشنامهی محققساختهی ناراحتی درکشدهی موضعی (LPD) و کاربردپذیری مبدل میز نشستهایستاده (SSDCUQ)، دو روش آنالیز پوسچر، دو روش ارزیابی ایستگاه کار و رضایت کلی همراه با نرمافزار ۲۰-۸-۲ و مبدل میز ارگونومی در اختیار داوطلبان قرار داده شد. پس از دورهی آزمون، برای آنالیز دادهها، از نرمافزار SPSS نسخهی ۲۲ و آزمونهای آماری میانگین، انحراف استاندارد، ضریب همبستگی رتبهایSpearman و ضریب همبستگی Pearson استفاده شد.
یافتهها: میانگین کل LPD قسمتهای مختلف بدن ۰/۸۷±۰/۴۸ بود که نشاندهندهی کارکرد مبدل در محدودهی بدون مشکل تا ناراحتی بسیار کم است. میانگین رضایت کلی از کارکرد مبدل ۱/۰۸±۳/۱۸ بود که در محدودهی متوسط و خوب است. همچنین، ارتباط معنیداری بین وضعیتهای مختلف استفاده از مبدل در آنالیز پوسچرهای مختلف نشسته و ایستاده به دست آمد (۰/۰۰۰۵P<) که نشاندهندهی بهبود یافتن پوسچر نشسته و ایستاده در زمان کاربرد مبدل است.
نتیجهگیری: ایستگاههای کار با قابلیت تنظیم ارتفاع انتخاب مناسبی برای کاهش مدت نشستن و اصلاح پوسچر است. علیرغم بهبود یافتن پوسچر نشسته و ایستاده در زمان استفاده از مبدل، محدودیتهایی از جمله توجه نکردن کاربر به هشدار نرمافزار دربارهی نشستن و ایستادن در مبدل مکانیکی مورد پژوهش وجود دارد.
لیلا سادات رضوی منش، کمال اعظم، سید ابوالفضل ذاکریان، پیام خانلری،
دوره ۱۱، شماره ۳ - ( ۹-۱۴۰۲ )
چکیده
اهداف: از نمادها برای آگاهسازی از نحوهی عملکرد ابزارهای مختلف استفاده میشود. با توجه به اینکه ماشین لباسشویی ابزاری پرکاربرد در زندگی امروزی محسوب میشود، مطالعهی حاضر با هدف تعیین میزان درک مراجعهکنندگان به سرای ایرانی از نمادهای درجشده بر ماشینهای لباسشویی ایرانی انجام شد.
روش کار: تعداد ۳۰۰ نفر از مراجعهکنندگان به سرای ایرانی واقع در شهر قم در این مطالعه شرکت کردند. از چکلیست محققساختهای که مبتنی بر استاندارد ISO ۹۱۸۶-۱ ۲۰۰۷ بود، استفاده شد. پس از اینکه چکلیست به تأیید خبرگان رسید، در بین شرکتکنندگان توزیع شد و از آنها خواسته شد که مفهوم هر نماد را در مقابل آن یادداشت کنند. از نرمافزار SPSS نسخهی ۲۲ و آزمون کایاسکوئر و آزمون دقیق فیشر استفاده شد.
یافتهها: نتایج نشان داد نماد «شستن بدون چروک لباس» با میزان درک ۷۰ درصد تنها نمادی بود که شرکتکنندگان از میزان درک مناسبی از آن برخوردار بودند. این در حالی بود که درک افراد از ۱۳ نماد دیگر کمتر از حد استاندارد بود. میزان درک نمادهای یک بار آبکشی اضافه (۰/۰۱۶=P)، شستوشو با آب سرد (۰/۰۳۷=P)، قفل کودک (۰/۰۰۲=P) و شستوشوی تمامقدرت (۰/۰۴۴=P) با افزایش سن کاهش یافت. همچنین، با افزایش تحصیلات، میزان درک نمادها افزایش یافت (۰/۰۰۱=P).
نتیجهگیری: از بین ۱۴ نماد سنجششده در پژوهش حاضر، تنها یک نماد از سطح درک قابل قبولی برخوردار بود. لذا، با توجه به استفادهی گسترده از ماشینهای لباسشویی، بهمنظور بهینهسازی استفاده از این ابزار، طراحی مناسب و اجرای آموزشهای لازم برای آشنایی با این نمادها و درک آنها ضروری به نظر میرسد.
فریده آقاحسنی مهابادی، عباس فرجاد پزشک، محمد یوسفی،
دوره ۱۲، شماره ۲ - ( ۵-۱۴۰۳ )
چکیده
اهداف: استفاده از کولهپشتی با کمربند لگن باعث محدود شدن حرکات لگن و اختلال در هماهنگی لگن و تنه میشود؛ لذا هدف این مطالعه مقایسهی تأثیر مکانیسمهای رایج در طراحی کمربند لگن در کولهپشتی کوهنوردی بر هماهنگی بین اندامهای تنه و لگن طی راه رفتن بود.
روش کار: روش تحقیق از نوع نیمهتجربی بود و پژوهش دربارهی ۱۶ نفر از مردان انجام شد. از سه نوع کولهپشتی با کمربند لگن متفاوت استفاده شد. شرکتکنندگان کولهپشتیها را با بار معادل ۱۳ کیلوگرم حمل کردند. برای بررسی هماهنگی از روش فاز نسبی پیوسته و تغییرپذیری آن استفاده شد. از آمار توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و آزمون آنالیز واریانس با اندازهگیری مکرر برای مقایسهی متغیرها در چهار حالت استفاده شد.
یافتهها: با توجه به نتایج، بین میزان هماهنگی در دو وضعیت بدون کولهپشتی و با کولهپشتی معمولی تفاوت وجود داشت؛ بهطوری که هنگام حمل کولهپشتی معمولی، هماهنگی کاهش معناداری داشت (۰/۰۵P<). نتایج همچنین حاکی از این مطلب بود که تغییرپذیری در هماهنگی به دنبال استفاده از کولهپشتیهای دارای کمربند لگن متحرک و فریم ضربدری نسبت به راه رفتن بدون کولهپشتی افزایش پیدا میکند (۰/۰۵P<).
نتیجهگیری: بر اساس یافتههای موجود، کولهپشتیهایی که فریم متحرک ضربدری دارند با ایجاد آزادی حرکتی در دو اندام تنه و لگن، هماهنگی آنتیفاز بین این دو اندام را حفظ میکنند. همچنین، این کولهپشتی با افزایش تغییرپذیری در هماهنگی انعطافپذیری بیشتری ایجاد میکند.
مهدی گنجی، میلاد کریمی، بهنوش بهاری،
دوره ۱۲، شماره ۴ - ( ۱۲-۱۴۰۳ )
چکیده
اهداف: امروزه استفاده از نمایشگرهای دیجیتال داخل خودرو، فراوانی زیادی پیدا کرده است؛ از این رو، بحث انعکاس صفحه نمایشگر به صورت تصویر مجازی روی شیشههای جانبی خودرو هنگام شب، از مباحث بحثبرانگیز در طراحی موقعیت ارگونومی نمایشگر است. با توجه به اهمیت فراوان وظایف بصری، لازم است در فرایند طراحی خودرو ملاحظات ارگونومی، جهت طراحی موقعیت بهینه نمایشگر صورت پذیرد.
روش کار: در پژوهش حاضر با شناسایی عوامل موثر در جانمایی نمایشگر مرکزی در داخل خودرو و تعیین بازه مقداری برای آنها، با استفاده از روش آماری طراحی آزمایش به روش طراحی عاملی کامل، ۲۴۳ حالت از ترکیب عوامل شناساییشده با استفاده از نرمافزار MINITAB نسخه ۱۸، حاصل شد و با اجرای تمامی حالتهای استخراجشده، میزان انعکاس ناشی از نمایشگر مرکزی روی شیشههای جانبی، تحلیل آماری واریانسی (ANOVA) شد.
یافتهها: عوامل موثر به لحاظ آماری (شامل برهمکنش آنها)، بر روی خروجی میزان انعکاس تصویر مجازی روی ناحیه حساس دید و مجموع انعکاس روی شیشه سمت راست و چپ راننده شناسایی شد و با ارائه مدل رگرسیون خطی، میزان و نحوه اثرگذاری عوامل روی خروجیهای بیانشده، تحلیل شد.
نتیجهگیری: حین فرایند طراحی داخلی خودرو و هنگام جانمایی نمایشگر، میتوان عوامل شناساییشده را در این پژوهش به عنوان ابزاری کنترلی جهت کاهش یا از بین بردن نگرانی میزان انعکاس نمایشگر روی شیشههای جانبی به کار گرفت تا از بروز مشکلات ارگونومی دید راننده، هنگام رانندگی در شب، جلوگیری شود.