آدرس ایمیل خود را وارد نمایید
ثبت
پیام خود را بنویسید
دوره ۷، شماره ۲ - ( فصلنامه تخصصی انجمن ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی ایران ۱۳۹۸ )
جلد ۷ شماره ۲ صفحات ۴۴-۳۹ |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Baleshzar A, Tabodi M, Rojhani Shirazi Z. The Relationship Between Environmental and Demographic Factors with Productivity of Islamic Azad University of Shiraz Employees. Iran J Ergon 2019; 7 (2) :39-44
URL: http://journal.iehfs.ir/article-1-593-fa.html
URL: http://journal.iehfs.ir/article-1-593-fa.html
بالش زر احمد، تعبدی میمنت، رجحانی شیرازی زهرا. بررسی ارتباط بین عوامل فیزیکی و جمعیت‌شناختی محیط کار بر بهره‌وری کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی شیراز. مجله ارگونومی. ۱۳۹۸; ۷ (۲) :۳۹-۴۴
۱- کارشناسی ارشد، گروه مدیریت، پردیس دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
۲- استادیار،گروه مدیریت، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران ،m.tabbodi.au@gmail.com
۳- دانشیار، گروه فیزیوتراپی، دانشکده علوم توان‌بخشی، دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز، شیراز، ایران
۲- استادیار،گروه مدیریت، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران ،
۳- دانشیار، گروه فیزیوتراپی، دانشکده علوم توان‌بخشی، دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز، شیراز، ایران
متن کامل [PDF 253 kb]
(۱۶۰۰۱ دریافت)
| چکیده (HTML) (12572 مشاهده)
بهره‌وری به توانایی سازمان در تبدیل منابع ورودی به کالا و خدمات گفته می‌شود که می‌تواند در هزینه‌ها، بهبود رضایت شغلی، افزایش کیفیت، افزایش ارائه خدمات و به‌طور‌کلی افزایش تولید و درآمد صرفه‌جویی کند ]2 ،1[. هم‌اکنون بهره‌وری یکی از مهم‌ترین اهداف سازمانی است که رشد آن ضامن رشد و بقای سازمان‌های مرتبط است ]3[. به عبارت دیگر بهره‌وری همه ابعاد سازمانی مؤثر بر کارکرد سازمانی را، از جمله کارایی و اثربخشی، کیفیت محصولات، رضایت افراد، تحت تأثیر قرار می‌دهد]4[.
افراد شاغل پیوسته با محیط پیرامون خود در تعامل هستند. لذا محیط فیزیکی و ساختمان اداری نقش اساسی برای کارمندان ایفا می‌کند و طراحی مناسب محیط کار می‌تواند بر احساس راحتی و امنیت، انگیزه، رضایت شغلی و به‌طور‌کلی بهره‌وری شاغلان تأثیر بگذارد ]1[. در مقابل عوامل فیزیکی و روانی نامناسب محیط کار می‌تواند به استرس شغلی منجر شود و بهره‌وری را کاهش دهد.Leblebici و همکاران نشان دادند که سطح راحتی (تهویه، حرارت، نور طبیعی، نور مصنوعی، دکور، راحتی، امنیت فیزیکی) و چیدمان محیط (وضعیت برگزاری جلسات رسمی و غیر‌رسمی، آرامش محیط، حریم خصوصی ، سطح میز کار، تهویه) می‌تواند بر بهره‌وری تأثیر مثبت داشته باشد ]5[. لذا به نظر می‌رسد عوامل فیزیکی در محیط اداری از قبیل صندلی، روشنایی، صدا، چیدمان محیطی، تهویه و ... بر میزان بهره‌وری تأثیر‌گذار است. پژوهش دیگری نشان می‌دهد که ارتباط نزدیکی بین محیط داخلی و بهره‌وری وجود دارد و ناراحتی مرتبط با درجه حرارت محیط کارایی و بهره‌وری را کاهش می‌دهد]6[. به نظر می‌رسد که مداخلات محیطی، به عبارت دیگر ارگونومی محیطی، می‌تواند به بهبود تعامل مداوم کارمندان با محیط اطرافشان و در‌نهایت بهره‌وری منجر شود. به‌طوری‌که de Almeida MÁ و همکاران گزارش کردند که مداخلات ارگونومی محیط کار (بهبود وضعیت میز و صندلی و سطح قرار‌گیری صفحه نمایش رایانه) کیفیت زندگی و توانایی انجام کار در کارمندان دانشگاه را بهبود می‌دهد] 7[.Fadda در پژوهشی مروری بیان کرد تغییراتی که در محیط برای بهبود شرایط محیطی- روشنایی، طراحی اتاق، بهبود تهویه، طراحی‌های ارگونومیک وسایل کار، کاهش صدا و بهبود امنیت انجام می‌شود بر عملکرد کارکنان را تأثیر می‌گذارد و کیفیت کار را افزایش می‌دهد ]8[. پژوهش‌های دیگر نیز نشان دادند که بهبود کیفیت روشنایی محیط می‌تواند میزان بهره‌وری را به میزان 20 تا 28 درصد افزایش دهد و کاهش صدای محیط کار نیز می تواند منجر به افزایش 40 درصدی بهره وری گردد ]10 ،9[.
تاکنون پژوهش‌هایی در زمینه تأثیر عوامل محیطی بر بهره‌وری کارمندان صورت گرفته، اما تأثیر همزمان عوامل درونی (مانند ویژگی‌های جمعیت‌شناختی) و عوامل بیرونی (مانند شرایط محیط فیزیکی) بر محیط‌های اداری ـ آموزشی، مانند دانشگاه، صورت نگرفته است. از آن‌جا که عملکرد کارکنان یک مجموعه آموزشی نقشی بنیادی در کیفیت عملکرد کل مجموعه دارد و دانشگاه‌ها سهم عمده‌ای در بهره‌وری آینده کشور دارند، لذا این پژوهش رابطه عوامل محیطی و جمعیت شناختی را با بهره‌وری کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی شیراز بررسی می‌کند.
در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی که به شکل مقطعی انجام گرفت، از 360 نفر کل کارکنان دانشکده‌های دانشگاه آزاد اسلامی شیراز 186 نفر، بر اساس جدول مورگان، به روش نمونه‌گیری در‌دسترس انتخاب و بررسی شدند. معیارهای ورود به پژوهش داشتن حداقل 20 سال سن، داشتن حداقل یک سال سابقه کاری، انجام حداقل 6 ساعت کار روزانه و نداشتن اختلالات جسمی ـ روانی بود. ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه دموگرافیک، پرسشنامه معماری محیط کار اداری کارکنان و پرسشنامه بهره‌وری هرسی- گلداسمیت بود. با استفاده از پرسشنامه دموگرافیک اطلاعات عمومی در ارتباط با سن، جنس، قد، وزن، وضعیت تأهل، سابقه کاری، تحصیلات و ساعات کار روزانه از افراد جمع‌آوری شد. پرسشنامه طراحی محیط کار در سال 2009 توسطHameed و Amjad طراحی شد که روایی و پایایی مناسبی (0/81) دارد ]11[. این پرسشنامه 20 سؤال پنج‌گزینه‌ای در 5 قسمت صندلی )قابلیت تنظیم و راحت بودن(، صدا ( نبود سروصدا و حواس‌پرتی حین کار(، روشنایی)کافی بودن میزان روشنایی، کنترل بر روشنایی، میزان رسیدن روشنایی طبیعی به موضع کار، کافی بودن تعداد پنجره‌های محل کار(، دما (وضعیت در تابستان و زمستان، توانایی کنترل دمای محل کار) و چیدمان وسایل محیط کار )باز بودن فضای اطراف محل کار، مناسب بودن چیدمان، فضای لازم برای قرار دادن وسایل( برای بررسی محیط کار دارد. از مقیاس لیکرت با شماره‌گذاری از یک تا پنج برای کمی‌سازی داده‌ها و از پرسشنامه بهره‌وری هرسی- گلداسمیت برای بررسی میزان بهره‌وری نیروی انسانی استفاده شد. هر‌چه امتیاز این پرسشنامه بیشتر باشد، میزان بهره‌وری نیروی انسانی بیشتر خواهد بود
برای انجام پژوهش در ساعاتی که کارکنان کار کمتری داشتند به آنها مراجعه شد. ابتدا اهداف پژوهش توضیح داده شد و پس از جلب رضایت کارکنان، پرسشنامه‌ها توسط پژوهشگر ارائه و پس از تکمیل جمع‌آوری شد. از آمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی ارتباط بین متغیرهای کمی و نمره بهره‌وری استفاده شد. در گام اول برای بررسی ارتباط جداگانه هریک از متغیرهای مستقل با متغیر وابسته از همبستگی پیرسون و آزمون کای اسکوئر استفاده شد و سپس، با توجه به مقادیر P، آن دسته از متغیرهایی که رابطه معنی‌دار با متغیر وابسته داشتند در مرحله دوم وارد رگرسیون خطی چندگانه شدند و ارتباط همزمان عوامل محیطی و دموگرافیک معنی‌دار با بهره‌وری کارکنان از طریق رگرسیون بررسی شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 20 تجزیه و تحلیل شد.
67/9 درصد مرد و بقیه زن بودند. سن و سابقه کاری کارمندان به‌ترتیب: 6/80 ±41/45 و 6/23 ±11/95 به دست آمد. 83/9 درصد کارمندان مجرد و بقیه متأهل بودند. میانگین ساعات کاری روزانه در اداره 8 ساعت بود. اطلاعات سطح تحصیلات کارمندان در جدول 1 آمده است.
پس از جمع‌آوری داده‌ها، نرمالیتی آنها با آزمون کولموگرواسمیرنوف بررسی شد و به دلیل نرمال بودن داده‌ها در بررسی رابطه بین عوامل محیطی با بهره‌وری از آزمون پیرسون استفاده شد. در جدول 2 رابطه بین مشخصات جمعیت‌شناختی با امتیاز بهره‌وری به‌تفکیک متغیرهای جمعیت‌شناختی آورده شده است. نتایج این جدول نشان می‌دهد که بین سطح تحصیلات با امتیاز بهره‌وری ارتباط معنی‌داری وجود دارد. به‌طوری‌که بین افراد با سطح تحصیلات دکتری از آنها که سواد زیر دیپلم داشتند اختلاف معنی‌داری از لحاظ سطح بهره وری وجود داشت. بدین معنی که افراد با سطح تحصیلات بالا بهره وری بالاتری داشتند.
جدول 3 رابطه بین عوامل محیط کار را با بهره‌وری نشان می‌دهد. نتایج نشان می‌دهد که همه عوامل (صندلی، صدا، دما، روشنایی و چیدمان محیط) با بهره‌وری رابطه معنی‌داری دارد. با توجه به ضریب همبستگی میزان تأثیر عوامل محیطی به‌ترتیب شامل چیدمان محیط/ صندلی، دما، روشنایی و صداست. گرچه این ارتباط از نظر آماری معنی داراست، ولی ارتباط ضعیف است.
جدول 3. رابطه بین عوامل محیط کار با بهره‌وری
هدف کلی این پژوهش بررسی رابطه عوامل محیطی و جمعیت‌شناختی با بهره‌وری کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی شیراز بود. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که متغیرهای صندلی، صدا، دما، روشنایی و چیدمان محیط بر بهره‌وری کارکنان تأثیر می‌گذارد که به‌ترتیب چیدمان، صندلی، دما، روشنایی و صدا بیشترین میزان تأثیر را بر بهره‌وری دارند. به عبارتی طراحی مناسب و با کیفیت محیط کار با در‌نظر‌گرفتن نیازهای افراد و برای برآورده‌کردن آسایش آنها بهره‌وری را افزایش می‌دهد. این نتیجه با یافته‌های پژوهش Hameed و Amjad، که نشان می‌دهد بیشترین میزان تأثیر عوامل محیطی به‌ترتیب: روشنایی، چیدمان، صندلی، صدا و دماست، ]11[ و نیز پژوهش Akhtar، که نشان می‌دهد بیشترین میزان تأثیر عوامل محیطی به‌ترتیب: چیدمان، صدا، روشنایی، صندلی و دماست، ]9[ متفاوت بود. این امر می‌تواند ناشی از متفاوت بودن جمعیت‌ها و شرایط محیطی ساختمان ادارات باشد. به نظر می‌رسد دلیل ارتباط ضعیف بین شرایط محیطی و بهره‌وری این باشد که محیط فقط یکی از عواملی است که می‌تواند بهره‌وری را تحت تأثیر قرار دهد و به سایر عوامل مانند رضایت شغلی، عوامل روحی و روانی نیز باید توجه شود.
همچنین نتایج ارتباط معنی‌داری را بین سطح تحصیلات و میزان بهره‌وری نشان می‌دهد، اما درخصوص تأثیر تحصیلات بر میزان بهره‌وری مقالات مشابهی برای مقایسه در دسترس نبود. به نظر می‌رسد نمره بالاتر بهره‌وری در افراد با تحصیلات بالاتر از افراد با تحصیلات پایین‌تر به این دلیل باشد که افراد با تحصیلات بالاتر به دلیل دانش بالاتر در حیطه‌های مختلف، تجارب و تعاملات اجتماعی بیشتر از امکانات در‌دسترس به نحو مطلوب‌تری استفاده می‌کنند. همچنین افراد با تحصیلات بالاتر سازگاری بیشتری با محیط داشته و انگیزه و درک بالاتری نیز دارند که همه این عوامل از شاخص‌های بهره‌وری است.
طبق نتایج رگرسیون و بررسی تأثیر همزمان عوامل دموگرافیک و محیطی بر بهره‌وری فقط عامل چیدمان از عوامل محیطی ارتباط معنی‌داری با بهره‌وری داشت. به نظر می‌رسد در بهبود بهره‌وری عوامل محیطی از عوامل دموگرافیک تأثیرگذار‌تر باشد و بین عوامل محیطی نیز چیدمان عامل مؤثری است. تأثیر ارتباط قوی بین چیدمان و بهره‌وری توسط Akhtar نشان داده شده است. نظر به این‌که در چیدمان مطلوب و مناسب کل فضای کار و محیط به نحوی طراحی می‌شود که شاخصه‌های افزایش کیفیت و احساس خوشایند بودن در آن لحاظ شود، لذا می‌تواند با افزایش انگیزه، درک و سازگاری سبب بهبود بهره‌وری شود.
همان‌طور که بیان شد طراحی محیط کار از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر بهره‌وری کارکنان محسوب می‌شود که ارتباط مستقیمی با بهره‌وری دارد. به نظر می‌رسد عوامل دیگری از قبیل وجود گل و گیاه، رنگ‌های به‌کار‌برده‌شده در طراحی محیط، وجود حریم خصوصی و داشتن دید به خارج از محیط کار از دیگر عوامل مؤثر بر بهره‌وری باشند ]10[ که پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آینده ارتباط این عوامل با میزان بهره‌وری بررسی شود. همچنین با استفاده از نتایج این پژوهش می‌توان راهکارهایی به مسئولان درخصوص بهسازی معماری محیط با تکیه بر بهبود کیفیت روشنایی، کاهش صدا، کنترل دمای مناسب محیط، استفاده از صندلی ارگونومیک و چیدمان مناسب برای افزایش بهره‌وری کارکنان ارائه داد. با ارائه این پیشنهادات در زمان خرید تجهیزات مانند خرید صندلی و یا هنگام بهسازی محیط و تعمیرات در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود. Choobineh و همکاران در پژوهش خود نشان دادند که طراحی نامناسب ایستگاه کاری و وضعیت نامطلوب ریسک اختلالات اسکلتی ـ عضلانی خصوصا در ناحیه کمر و گردن را افزایش می‌دهد ]12[. لذا به نظر می‌رسد اصلاح عوامل محیط کاری، به‌ویژه صندلی و چیدمان، می‌تواند برای کاهش شیوع مشکلات سیستم اسکلتی ـ عضلانی و به دنبال آن افزایش بهره‌وری کمک کند. از محدودیت‌های این پژوهش می‌توان به این نکته اشاره کرد که تکمیل پرسشنامه‌ها در محل کار و با وجود مشغله کاری انجام شد و امکان دارد شخص با خستگی پرسشنامه‌ها را تکمیل کرده باشد که این عامل ممکن است بر نتایج پژوهش تأثیر بگذارد.
بین عوامل محیطی با بهره‌وری ارتباط مستقیم وجود دارد. این ارتباط می‌تواند تحت تأثیر مشخصات دموگرافیک افراد نیز قرار گیرد، اما در بررسی تأثیر همزمان هر دو عامل چیدمان بیشترین ارتباط را با بهره‌وری نشان داد.
نویسندگان مراتب تشکر و قدردانی خود را از مساعدت مسئولان و کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی شیراز اعلام می‌کنند.
بین نویسندگان هیچ‌گونه تعارضی در منافع وجود ندارد.
متن کامل: (۳۷۴۵ مشاهده)
مقدمه
بهره‌وری به توانایی سازمان در تبدیل منابع ورودی به کالا و خدمات گفته می‌شود که می‌تواند در هزینه‌ها، بهبود رضایت شغلی، افزایش کیفیت، افزایش ارائه خدمات و به‌طور‌کلی افزایش تولید و درآمد صرفه‌جویی کند ]2 ،1[. هم‌اکنون بهره‌وری یکی از مهم‌ترین اهداف سازمانی است که رشد آن ضامن رشد و بقای سازمان‌های مرتبط است ]3[. به عبارت دیگر بهره‌وری همه ابعاد سازمانی مؤثر بر کارکرد سازمانی را، از جمله کارایی و اثربخشی، کیفیت محصولات، رضایت افراد، تحت تأثیر قرار می‌دهد]4[.
افراد شاغل پیوسته با محیط پیرامون خود در تعامل هستند. لذا محیط فیزیکی و ساختمان اداری نقش اساسی برای کارمندان ایفا می‌کند و طراحی مناسب محیط کار می‌تواند بر احساس راحتی و امنیت، انگیزه، رضایت شغلی و به‌طور‌کلی بهره‌وری شاغلان تأثیر بگذارد ]1[. در مقابل عوامل فیزیکی و روانی نامناسب محیط کار می‌تواند به استرس شغلی منجر شود و بهره‌وری را کاهش دهد.Leblebici و همکاران نشان دادند که سطح راحتی (تهویه، حرارت، نور طبیعی، نور مصنوعی، دکور، راحتی، امنیت فیزیکی) و چیدمان محیط (وضعیت برگزاری جلسات رسمی و غیر‌رسمی، آرامش محیط، حریم خصوصی ، سطح میز کار، تهویه) می‌تواند بر بهره‌وری تأثیر مثبت داشته باشد ]5[. لذا به نظر می‌رسد عوامل فیزیکی در محیط اداری از قبیل صندلی، روشنایی، صدا، چیدمان محیطی، تهویه و ... بر میزان بهره‌وری تأثیر‌گذار است. پژوهش دیگری نشان می‌دهد که ارتباط نزدیکی بین محیط داخلی و بهره‌وری وجود دارد و ناراحتی مرتبط با درجه حرارت محیط کارایی و بهره‌وری را کاهش می‌دهد]6[. به نظر می‌رسد که مداخلات محیطی، به عبارت دیگر ارگونومی محیطی، می‌تواند به بهبود تعامل مداوم کارمندان با محیط اطرافشان و در‌نهایت بهره‌وری منجر شود. به‌طوری‌که de Almeida MÁ و همکاران گزارش کردند که مداخلات ارگونومی محیط کار (بهبود وضعیت میز و صندلی و سطح قرار‌گیری صفحه نمایش رایانه) کیفیت زندگی و توانایی انجام کار در کارمندان دانشگاه را بهبود می‌دهد] 7[.Fadda در پژوهشی مروری بیان کرد تغییراتی که در محیط برای بهبود شرایط محیطی- روشنایی، طراحی اتاق، بهبود تهویه، طراحی‌های ارگونومیک وسایل کار، کاهش صدا و بهبود امنیت انجام می‌شود بر عملکرد کارکنان را تأثیر می‌گذارد و کیفیت کار را افزایش می‌دهد ]8[. پژوهش‌های دیگر نیز نشان دادند که بهبود کیفیت روشنایی محیط می‌تواند میزان بهره‌وری را به میزان 20 تا 28 درصد افزایش دهد و کاهش صدای محیط کار نیز می تواند منجر به افزایش 40 درصدی بهره وری گردد ]10 ،9[.
تاکنون پژوهش‌هایی در زمینه تأثیر عوامل محیطی بر بهره‌وری کارمندان صورت گرفته، اما تأثیر همزمان عوامل درونی (مانند ویژگی‌های جمعیت‌شناختی) و عوامل بیرونی (مانند شرایط محیط فیزیکی) بر محیط‌های اداری ـ آموزشی، مانند دانشگاه، صورت نگرفته است. از آن‌جا که عملکرد کارکنان یک مجموعه آموزشی نقشی بنیادی در کیفیت عملکرد کل مجموعه دارد و دانشگاه‌ها سهم عمده‌ای در بهره‌وری آینده کشور دارند، لذا این پژوهش رابطه عوامل محیطی و جمعیت شناختی را با بهره‌وری کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی شیراز بررسی می‌کند.
روش بررسی
در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی که به شکل مقطعی انجام گرفت، از 360 نفر کل کارکنان دانشکده‌های دانشگاه آزاد اسلامی شیراز 186 نفر، بر اساس جدول مورگان، به روش نمونه‌گیری در‌دسترس انتخاب و بررسی شدند. معیارهای ورود به پژوهش داشتن حداقل 20 سال سن، داشتن حداقل یک سال سابقه کاری، انجام حداقل 6 ساعت کار روزانه و نداشتن اختلالات جسمی ـ روانی بود. ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه دموگرافیک، پرسشنامه معماری محیط کار اداری کارکنان و پرسشنامه بهره‌وری هرسی- گلداسمیت بود. با استفاده از پرسشنامه دموگرافیک اطلاعات عمومی در ارتباط با سن، جنس، قد، وزن، وضعیت تأهل، سابقه کاری، تحصیلات و ساعات کار روزانه از افراد جمع‌آوری شد. پرسشنامه طراحی محیط کار در سال 2009 توسطHameed و Amjad طراحی شد که روایی و پایایی مناسبی (0/81) دارد ]11[. این پرسشنامه 20 سؤال پنج‌گزینه‌ای در 5 قسمت صندلی )قابلیت تنظیم و راحت بودن(، صدا ( نبود سروصدا و حواس‌پرتی حین کار(، روشنایی)کافی بودن میزان روشنایی، کنترل بر روشنایی، میزان رسیدن روشنایی طبیعی به موضع کار، کافی بودن تعداد پنجره‌های محل کار(، دما (وضعیت در تابستان و زمستان، توانایی کنترل دمای محل کار) و چیدمان وسایل محیط کار )باز بودن فضای اطراف محل کار، مناسب بودن چیدمان، فضای لازم برای قرار دادن وسایل( برای بررسی محیط کار دارد. از مقیاس لیکرت با شماره‌گذاری از یک تا پنج برای کمی‌سازی داده‌ها و از پرسشنامه بهره‌وری هرسی- گلداسمیت برای بررسی میزان بهره‌وری نیروی انسانی استفاده شد. هر‌چه امتیاز این پرسشنامه بیشتر باشد، میزان بهره‌وری نیروی انسانی بیشتر خواهد بود
برای انجام پژوهش در ساعاتی که کارکنان کار کمتری داشتند به آنها مراجعه شد. ابتدا اهداف پژوهش توضیح داده شد و پس از جلب رضایت کارکنان، پرسشنامه‌ها توسط پژوهشگر ارائه و پس از تکمیل جمع‌آوری شد. از آمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی ارتباط بین متغیرهای کمی و نمره بهره‌وری استفاده شد. در گام اول برای بررسی ارتباط جداگانه هریک از متغیرهای مستقل با متغیر وابسته از همبستگی پیرسون و آزمون کای اسکوئر استفاده شد و سپس، با توجه به مقادیر P، آن دسته از متغیرهایی که رابطه معنی‌دار با متغیر وابسته داشتند در مرحله دوم وارد رگرسیون خطی چندگانه شدند و ارتباط همزمان عوامل محیطی و دموگرافیک معنی‌دار با بهره‌وری کارکنان از طریق رگرسیون بررسی شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 20 تجزیه و تحلیل شد.
یافته ها
67/9 درصد مرد و بقیه زن بودند. سن و سابقه کاری کارمندان به‌ترتیب: 6/80 ±41/45 و 6/23 ±11/95 به دست آمد. 83/9 درصد کارمندان مجرد و بقیه متأهل بودند. میانگین ساعات کاری روزانه در اداره 8 ساعت بود. اطلاعات سطح تحصیلات کارمندان در جدول 1 آمده است.
جدول 1. سطح تحصیلات افراد شرکت‌کننده
پس از جمع‌آوری داده‌ها، نرمالیتی آنها با آزمون کولموگرواسمیرنوف بررسی شد و به دلیل نرمال بودن داده‌ها در بررسی رابطه بین عوامل محیطی با بهره‌وری از آزمون پیرسون استفاده شد. در جدول 2 رابطه بین مشخصات جمعیت‌شناختی با امتیاز بهره‌وری به‌تفکیک متغیرهای جمعیت‌شناختی آورده شده است. نتایج این جدول نشان می‌دهد که بین سطح تحصیلات با امتیاز بهره‌وری ارتباط معنی‌داری وجود دارد. به‌طوری‌که بین افراد با سطح تحصیلات دکتری از آنها که سواد زیر دیپلم داشتند اختلاف معنی‌داری از لحاظ سطح بهره وری وجود داشت. بدین معنی که افراد با سطح تحصیلات بالا بهره وری بالاتری داشتند.
جدول2. بررسی رابطه بین مشخصات جمعیت‌شناختی با امتیاز بهره‌وری
جدول 3 رابطه بین عوامل محیط کار را با بهره‌وری نشان می‌دهد. نتایج نشان می‌دهد که همه عوامل (صندلی، صدا، دما، روشنایی و چیدمان محیط) با بهره‌وری رابطه معنی‌داری دارد. با توجه به ضریب همبستگی میزان تأثیر عوامل محیطی به‌ترتیب شامل چیدمان محیط/ صندلی، دما، روشنایی و صداست. گرچه این ارتباط از نظر آماری معنی داراست، ولی ارتباط ضعیف است.
جدول 3. رابطه بین عوامل محیط کار با بهره‌وری
همچنین نتایج رگرسیون خطی چندگانه نشان می‌دهد که فقط چیدمان بر بهره‌وری کارکنان تأثیر معنی‌داری دارد (0/014=, P1/089=β).
بحث
هدف کلی این پژوهش بررسی رابطه عوامل محیطی و جمعیت‌شناختی با بهره‌وری کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی شیراز بود. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که متغیرهای صندلی، صدا، دما، روشنایی و چیدمان محیط بر بهره‌وری کارکنان تأثیر می‌گذارد که به‌ترتیب چیدمان، صندلی، دما، روشنایی و صدا بیشترین میزان تأثیر را بر بهره‌وری دارند. به عبارتی طراحی مناسب و با کیفیت محیط کار با در‌نظر‌گرفتن نیازهای افراد و برای برآورده‌کردن آسایش آنها بهره‌وری را افزایش می‌دهد. این نتیجه با یافته‌های پژوهش Hameed و Amjad، که نشان می‌دهد بیشترین میزان تأثیر عوامل محیطی به‌ترتیب: روشنایی، چیدمان، صندلی، صدا و دماست، ]11[ و نیز پژوهش Akhtar، که نشان می‌دهد بیشترین میزان تأثیر عوامل محیطی به‌ترتیب: چیدمان، صدا، روشنایی، صندلی و دماست، ]9[ متفاوت بود. این امر می‌تواند ناشی از متفاوت بودن جمعیت‌ها و شرایط محیطی ساختمان ادارات باشد. به نظر می‌رسد دلیل ارتباط ضعیف بین شرایط محیطی و بهره‌وری این باشد که محیط فقط یکی از عواملی است که می‌تواند بهره‌وری را تحت تأثیر قرار دهد و به سایر عوامل مانند رضایت شغلی، عوامل روحی و روانی نیز باید توجه شود.
همچنین نتایج ارتباط معنی‌داری را بین سطح تحصیلات و میزان بهره‌وری نشان می‌دهد، اما درخصوص تأثیر تحصیلات بر میزان بهره‌وری مقالات مشابهی برای مقایسه در دسترس نبود. به نظر می‌رسد نمره بالاتر بهره‌وری در افراد با تحصیلات بالاتر از افراد با تحصیلات پایین‌تر به این دلیل باشد که افراد با تحصیلات بالاتر به دلیل دانش بالاتر در حیطه‌های مختلف، تجارب و تعاملات اجتماعی بیشتر از امکانات در‌دسترس به نحو مطلوب‌تری استفاده می‌کنند. همچنین افراد با تحصیلات بالاتر سازگاری بیشتری با محیط داشته و انگیزه و درک بالاتری نیز دارند که همه این عوامل از شاخص‌های بهره‌وری است.
طبق نتایج رگرسیون و بررسی تأثیر همزمان عوامل دموگرافیک و محیطی بر بهره‌وری فقط عامل چیدمان از عوامل محیطی ارتباط معنی‌داری با بهره‌وری داشت. به نظر می‌رسد در بهبود بهره‌وری عوامل محیطی از عوامل دموگرافیک تأثیرگذار‌تر باشد و بین عوامل محیطی نیز چیدمان عامل مؤثری است. تأثیر ارتباط قوی بین چیدمان و بهره‌وری توسط Akhtar نشان داده شده است. نظر به این‌که در چیدمان مطلوب و مناسب کل فضای کار و محیط به نحوی طراحی می‌شود که شاخصه‌های افزایش کیفیت و احساس خوشایند بودن در آن لحاظ شود، لذا می‌تواند با افزایش انگیزه، درک و سازگاری سبب بهبود بهره‌وری شود.
همان‌طور که بیان شد طراحی محیط کار از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر بهره‌وری کارکنان محسوب می‌شود که ارتباط مستقیمی با بهره‌وری دارد. به نظر می‌رسد عوامل دیگری از قبیل وجود گل و گیاه، رنگ‌های به‌کار‌برده‌شده در طراحی محیط، وجود حریم خصوصی و داشتن دید به خارج از محیط کار از دیگر عوامل مؤثر بر بهره‌وری باشند ]10[ که پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آینده ارتباط این عوامل با میزان بهره‌وری بررسی شود. همچنین با استفاده از نتایج این پژوهش می‌توان راهکارهایی به مسئولان درخصوص بهسازی معماری محیط با تکیه بر بهبود کیفیت روشنایی، کاهش صدا، کنترل دمای مناسب محیط، استفاده از صندلی ارگونومیک و چیدمان مناسب برای افزایش بهره‌وری کارکنان ارائه داد. با ارائه این پیشنهادات در زمان خرید تجهیزات مانند خرید صندلی و یا هنگام بهسازی محیط و تعمیرات در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود. Choobineh و همکاران در پژوهش خود نشان دادند که طراحی نامناسب ایستگاه کاری و وضعیت نامطلوب ریسک اختلالات اسکلتی ـ عضلانی خصوصا در ناحیه کمر و گردن را افزایش می‌دهد ]12[. لذا به نظر می‌رسد اصلاح عوامل محیط کاری، به‌ویژه صندلی و چیدمان، می‌تواند برای کاهش شیوع مشکلات سیستم اسکلتی ـ عضلانی و به دنبال آن افزایش بهره‌وری کمک کند. از محدودیت‌های این پژوهش می‌توان به این نکته اشاره کرد که تکمیل پرسشنامه‌ها در محل کار و با وجود مشغله کاری انجام شد و امکان دارد شخص با خستگی پرسشنامه‌ها را تکمیل کرده باشد که این عامل ممکن است بر نتایج پژوهش تأثیر بگذارد.
نتیجه گیری
بین عوامل محیطی با بهره‌وری ارتباط مستقیم وجود دارد. این ارتباط می‌تواند تحت تأثیر مشخصات دموگرافیک افراد نیز قرار گیرد، اما در بررسی تأثیر همزمان هر دو عامل چیدمان بیشترین ارتباط را با بهره‌وری نشان داد.
سپاسگزاری
نویسندگان مراتب تشکر و قدردانی خود را از مساعدت مسئولان و کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی شیراز اعلام می‌کنند.
تعارض در منافع
بین نویسندگان هیچ‌گونه تعارضی در منافع وجود ندارد.
نوع مطالعه: مروری |
دریافت: 1397/9/27 | پذیرش: 1398/3/30 | انتشار الکترونیک: 1398/8/20
دریافت: 1397/9/27 | پذیرش: 1398/3/30 | انتشار الکترونیک: 1398/8/20
فهرست منابع
1. Zakerian SA, Garosi E, Abdi Z, Bakhshi E, Kamrani M, Kalantari R. Studying the influence of workplace design on productivity of bank clerks. Health and Safety at Work. 2016 Jun 15;6(2):35-42. [Google Scholar]
2. Kadkhodaie F, Seyedi SM. The Role of Physical Factors (Ergonomics) in the Workplace to increase employee productivity (Case study: Shiraz Tejarat Bank) .Journal of industrial management.1395;11(37):101-115 [Google Scholar]
3. Productivity Indices in Tehran Stock Exchange Companies. Master's Thesis for Accounting, Shahid Beheshti University.2007:1-121
4. Maleki MR, Mosazadeh M, Ahmadi M. The Related Factors on Productivity in Selected Medical University of Mazandaran Hospitals. Journal of Health Administration. 2005 Oct 15;8(21):82-7. [Article] [Google Scholar]
5. Leblebici D. Impact of workplace quality on employee's productivity: case study of a bank in Turkey. Journal of Business, Economics. 2012;1(1):38-49.. [Google Scholar]
6. Lan L, Lian Z, Pan L. The effects of air temperature on office workers' well-being, workload and productivity-evaluated with subjective ratings. Applied ergonomics. 2010 Dec 1;42(1):29-36. [DOI:10.1016/j.apergo.2010.04.003] [PMID]
7. de Almeida MÁ, Ábalos-Medina GM, Villaverde-Gutiérrez C, Gomes-de Lucena NM, Ferreira-Tomaz A, Perez-Marmol JM. Effects of an ergonomic program on the quality of life and work performance of university staff with physical disabilities: A clinical trial with three-month follow-up. Disability and health journal. 2019 Jan 1;12(1):58-64. [DOI:10.1016/j.dhjo.2018.07.002] [PMID]
8. Fadda J. Quality of Healthcare: A Review of the Impact of the Hospital Physical Environment on Improving Quality of Care. InSustainable Building for a Cleaner Environment 2019; 217-53. Springer, Cham. [DOI:10.1007/978-3-319-94595-8_20]
9. Akhtar N. Interior Design and its Impact on of Employees' Productivity in Telecom Sector, Pakistan. Journal of Asian Business Strategy. 2014 Jun 1;4(6):74-82. [Article] [Google Scholar]
10. El-Zeiny A, Mahmoud R. Interior design of workplace and performance relationship: private sector corporations in Egypt/Rasha Mahmoud Ali El-Zeiny. Asian Journal Of Environment-Behaviour Studies. 2013;4(11):49-61. [Google Scholar]
11. Hameed A, Amjad S. Impact of office design on employees productivity: a case study of banking organizations of Abbottabad, Pakistan. 2009; 3(1):1-13.
12. Choobineh AR, Rahimi Fard HO, Jahangiri M, Mahmood Khani SO. Musculoskeletal injuries and their associated risk factors. Iran Occupational Health. 2012 Jan 15;8(4):70-81. [Article] [Google Scholar]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
